ابيانه؛ رنگ هاي زنده باستاني

[رزیتا]

روستاي ابيانه يكي از محبوب ترين نقاط توريستي ايران است. روستايي باستاني كه گردشگران را با سرزندگي خود مبهوت مي كند.
در 40 كيلومتري شمال غربي نطنز اصفهان، در دامنه كوه كركس روستايي بس كهن: «ابيانه». اين روستا را به اعتبار آثار و بناهاي تاريخي و تنوعش از استثنايي ترين روستاهاي ايران به شمار مي آورند. شكوه معماري بومي و سرشار از زيبايي اين روستا، آن را در شمار نمونه هاي كم نظير ديدني هاي جهان درآورده است. ابيانه نقطه اي خوش منظره و خوش آب و هواست. شاهان صفوي كه براي ييلاق به نطنز مي رفتند بسياري از نزديكان آنها و درباريان ترجيح مي دادند در ابيانه اقامت كنند. بناهاي اين مجموعه تاريخي از زمان ساسانيان تا اواخر دوره قاجاريه شكوه خود را حفظ كرده است، سرخي ديوارها جذابيت و گيرايي خاصي داراست.
اين خاك خاصيت ويژه اي دارد و هر چه بيشتر باران بخورد، محكم تر مي شود. شمار خانه هاي ابيانه 500 واحد برآورد شده؛ اين خانه ها تماما بر روي دامنه پرشيبي در شمال رودخانه برزرود بنا شده است به صورتي كه پشت بام مسطح خانه هاي پايين دست، حياط خانه هاي بالادست را تشكيل داده است و هيچ ديواري هم آنها را محصور نمي سازد. در نتيجه، ابيانه در وهله اول روستايي چندطبقه به نظر مي آيد كه در بعضي موارد تا 4 طبقه آن را مي توان مشاهده كرد. اتاق هاي ابيانه به پنجره هاي چوبي ارس مانند مجهزند و اغلب داراي ايوان ها و طارمي هاي چوبي پيش آمده مشرف بر كوچه هاي تنگ اند. نكته جالب همساني خانه ها، پنجره هاي مشبك و درب هاي چوبي است كه اغلب داراي دو كوبه اند. كوبه اي با صداي رسا و بم مخصوص مردان و ديگري با صدايي ظريف تر و كوتاه تر براي زنان.
بعضي از درب ها داراي نقش و نگار هندسي يا نام سازنده خانه بوده و يا اشعاري بر آنها نوشته شده. بسياري از سردرها متعلق به عهد صفويه است و تقريبا جلوي تمام خانه ها دو سكوي بزرگ و پهن قرار دارد كه خود نشانه اي از مهمان نوازي و اجتماعي بودن اهالي است. اين سكوها نه تنها مكاني براي رفع خستگي رهگذران، كه محلي مناسب براي گفتگوي عصر همسايه هاست. نماي خارجي ديوار خانه هاي ابيانه با خاك سرخي كه معدن آن در مجاورت روستاست، پوشيده شده است. از آنجا كه در دامنه هاي شيبدار ابيانه فضاي كافي براي ساختن خانه هاي مورد نياز وجود ندارد در اين روستا چنين رسم شده است كه هر خانواده انبار غار مانندي در تپه هاي يك كيلومتري روستا، در كنار جاده و نرسيده به ابيانه ايجاد كند. اين غارها كه در دل تپه ها حفر شده و از بيرون تنها درهاي كوتاه آن نمودار است براي نگهداري دام ها و آذوقه زمستاني و اشياي غيرضروري استفاده مي شود.
اهالي ابيانه همه سالمندند، به عبارتي فرزندان اين زنان و مردان سالخورده همه به شهرهاي بزرگ مهاجرت كرده اند.
زندگي مردم ابيانه كشاورزي و باغداري و دامداري است كه با روش هاي سنتي اداره مي شود. بيشتر زنان در امور اقتصادي با مردان همكاري دارند. ابيانه داراي هفت رشته قنات است كه براي آبياري مزارع و باغات مورد استفاده قرار مي گيرد. گندم، جو، سيب زميني و انواع ميوه بخصوص سيب، آلو، گلابي، زردآلو، بادام و گردو از محصولات ابيانه است.
در سال هاي اخير قاليبافي در ابيانه رواج پيدا كرده و نزديك به 30 كارگاه قاليبافي در آنجا داير شده است. در گذشته گيوه بافي از جمله مشغله هاي پردرآمد زن هاي ابيانه بوده اما امروزه تا حدي متروك شده است.
ابيانه بسياري از آداب و رسوم قومي و سنتي و از جمله زبان و لهجه قديم خود را حفظ كرده است. زبان مردم ابيانه فارسي با لهجه خاص ابيانه اي است كه با لهجه هاي متداول در جاهاي ديگر تفاوت اساسي دارد. لباس سنتي آنها، هنوز هم رواج دارد و در حفظ آن تاكيد و تعصب از خود نشان مي دهند. در مردان شلوار گشاد و درازي از پارچه سياه و در زن ها پيراهن بلندي از پارچه هاي گلدار و رنگارنگ است. علاوه بر اين، زن هاي ابيانه معمولاچارقدهاي سفيدرنگي بر سر دارند.قديمي ترين اثر تاريخي ابيانه آتشكده اي است كه مانند ديگر بناهاي ده در سراشيبي قرار گرفته است. آتشكده ابيانه از معابد زردشتي است.
مهم ترين بنا و اثر تاريخي اين روستا مسجد جامع و قديمي ترين اثر تاريخي اين مسجد، منبر چوبي منبت كاري آن است كه سال 466 هجري قمري ساخته شده است.
مسجد برزله: داراي فضاي دلبازي است و روي در شرقي آن سال 701 ه.ق نوشته شده است يعني مربوط به دوران ايلخانان.
مسجد حاجتگاه: كنار صخره اي در كوهستان بنا شده و بر در ورودي شبستان آن تاريخ 952 ه .ق ثبت است.
روستاي ابيانه داراي دو زيارتگاه است؛ مرقد شاهزاده عيسي و شاهزاده يحيي در جنوب روستا كه به گفته اهالي فرزندان امام موسي كاظم بوده اند؛ و زيارتگاه ديگر ابيانه، قدمگاه ناميده مي شود. از جمله جاها و اماكن ديدني ديگر ابيانه مي توان از خانه غلام نادرشاه و خانه نايب حسين كاشي نام برد.