سرطان سینه
مقدمه :
سرطان پستان دومین علت عمده مرگ بر اثر سرطان در بین زنان آمریکاست که خانمها هم از آن وحشت بسیاری دارند. البته این نوع سرطان در آقایان هم امکان بروز دارد اما شیوع آن به نسبت خانم ها فوق العاده ناچیز است. بطوریکه در آمریکا در سال 2007 حدود 2000 مرد و 178000 زن به این بیماری مبتلا شده اند. البته در این زمینه دستاوردهای زیادی هم حاصل شده بطوریکه در 30 سال اخیر پزشکان گامهای بلندی برا ی تشخیص زودرس و درمان بیماری و کاهش مرگ و میر بر اثر ابتلا به این بیماری برداشته اند.
در سال 1975 تشخیص این نوع سرطان صرفاً با برداشت ، جراحی و خارج ساختن همه پستان بهمراه غدد لنفاوی زیر بغل و عضلات زیرین پستان همراه بود اما امروزه این روش به ندرت انجام میشود و به جای آن روشهای درمانی بهتر و بیشتری در اختیار داریم.
نشانههای بالینی :
دانستن علائم بروز این نوع سرطان ممکن است به تشخیص زودرس بیماری و حفظ حیات شماکمک کند. وقتی بیماری در مراحل اولیه کشف گردد و تشخیص داده شود شما با روشهای درمانی متنوع روبرو بوده و شانس بیشتری برای بهبود خواهید داشت. اکثر تودههای پستانی سرطانی نیستند. با این حال مهمترین علامت این سرطان هم در مردان و هم در زنان بروز تودهها یا سفت شدن پستان است. اغلب هم توده ها دردناک نیستند. سایر علائم احتمالی عبارتند از : ترشح خودبخودی مایعات خونی یا غیرخونی از پستان که اغلب با وجود توده هم همراه است ، تورفتگی نوک پستان ، تغییر در اندازه و شکل پستان ، هرگونه فشردگی وتورفتگی پوست روی پستان ، قرمزی و ایجاد نقاطی روی پستان شبیه پوست پرتقال
البته عوامل دیگری هم می توانند بجز سرطان سینه باعث تغییر شکل و اندازه پستان شوند. یادتان باشد که بافت پستان بطور طبیعی در طول دوره بارداری و پریود دچار تغییراتی میشود. تغییرات فیبروکیستی ، کیست ها ، فیبروآدنوما و عفونت از جمله عوامل غیربدخیم مؤثر در تغییر اندازه و شکل پستان محسوب میشوند.
اگر تودهای را در سینه یافتید - بخصوص اگر ماموگرافی اخیر شما مشکلی نداشته است - در صورتی که بعد از یک ماه تغییر رفع نشده است حتماً باید موضوع با مراجعه به پزشک مورد ارزیابی دقیق قرار گیرد.
علل بروز :
در سرطان سینه ، برخی از سلولهای پستان بطور غیرطبیعی شروع به رشد می کنند. این سلولها سریعتر از سلولهای سالم تکثیر می یابند و در برخی موارد به خون یا غدد لنفاوی انتشار می یابند. (متاستاز میدهند)
شایعترین نوع سرطان سینه مربوط به مجاری تولید شیر است اما در بخشهای دیگر پستان هم ممکن است ظهور یابد. در اکثر موارد روشن نیست که چرا سلول سالم سرطانی میشود. البته پزشکان معتقدند که 5 تا 10 درصد موارد بروز این نوع سرطان ارثی است.
عوامل خطرساز :
برخی عوامل خطرساز نظیر سن ، جنسیت و سابقه فامیلی ابتلا در اختیار ما نیستند اما بعضی مانند وزن ، استعمال دخانیات و سوء تغذیه را می توان تحت کنترل درآورد. البته دارابودن یک یا همه عوامل خطرساز لزوماً به معنای بروز سرطان هم نمی باشد!
زن بودن به خودی خود بزرگترین عامل خطرساز محسوب می شود. البته خطرساز به این معنا که باید مراقبت بیشتری در خانم ها نسبت به این بیماری صورت گیرد.
در خصوص سن باید گفت 80 درصد موارد سرطان سینه در خانم های مسن تر از 50 سال رخ میدهد. در دهه 30 زندگی خانم ها به نسبت 1 به 233 شانس ابتلا دارند در صورتیکه در سن 85 سالگی این نسبت 1 به 8 میباشد! پس ملاحظه می کنید که با افزایش سن خطر ابتلا هم افزایش می یابد.
اگر در یک سینه سرطان را تجربه کرده اید از شانس بیشتری نسبت به دیگران برای ابتلای سینه دیگر برخوردارید.. اگر مادر ، خواهر یا دختر شما به سرطانهای پستان یا تخمدان یا هر دو مبتلا بوده اند و یا مردانی که خویشاوند نسبی شما هستند از شانس بیشتری برای ابتلا برخوردار می باشید. اگر مادر ، خواهر یا دختر شما قبل از سن 50 سالگی این سرطان را تجربه نموده احتمال ابتلای شما دو برابر می گردد. البته این را به یاد داشته باشید که سابقه ابتلای فامیلی با ارث و نقص در ژنها متفاوت است. نقص در برخی ژنها بخصوص BRCA یک و دو شما را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان پستان ، تخمدان و کولون قرار میدهد. این ژنها با تولید پروتئین هایی از رشد غیرمعمول سلولها جلوگیری می کنند.
اگر سابقه مواجهه مؤثر و زیاد پرتودرمانی بر روی سینه در بچگی یا نوجوانی داشته اید ممکن است از شانس بیشتری برای ابتلا برخوردار باشید و این احتمال زمانی بیشتر میشود که در سن بلوغ و زمان تکامل و رشد پستان اشعه دریافت کرده باشید. اضافه وزن و بخصوص داشتن بافت چربی زیاد در سینه ها هم بعنوان یک عامل خطرساز محسوب میشود. تجربه زودهنگام بخصوص قبل از 12 سالگی چرخه قاعدگی هم بعنوان یک عامل خطرساز مطرح است. اگر بعد از 55 سالگی به دوره یائسگی وارد شوید از احتمال بیشتری برای ابتلا برخوردار خواهید بود. اگر اولین بارداری شما بعد از 30 سالگی باشد یا اصلاً هیچوقت باردار نشوید شانس بیشتری برای ابتلا خواهید داشت. زنان سفید پوست بیش از سایر نژادها در معرض خطر هستند اما مرگ و میر ناشی از ابتلا در سیاهپوستان به دلیل پیشرفته بودن بیماری بیشتر می باشد. درمان هورمونی علائم یائسگی با استروژن و پروژسترون بمدت 4 سال یا بیشتر شانس ابتلا را افزایش میدهد. البته مطالعات هنوز نقش استروژن را به تنهایی در این زمینه ثابت نکرده است.
مصرف قرصهای ضد بارداری اگر چه بعنوان عاملی خطرساز مطرح است اما اثر آن مشابه دیگر عوامل نبوده و کم است. گرچه درباره نقش دخانیات در افزایش احتمال ابتلا به این نوع سرطان اختلاف نظر وجود دارد اما به دلیل مضار دخانیات برای سلامتی از مصرف آن حتماً باید پرهیز نمود.
-خوشبختانه در کشور ما مصرف الکل آنچنان مشکل محسوب نمی شود مصرف بیش از یک بطری نوشابه الکلی در روز 20 درصد احتمال ابتلا را مطابق تحقیقات انجام گرفته افزایش میدهد. در صورتی که به وجود توده ای در پستان پی بردید بخصوص اگر بعد از یک سیکل قاعدگی همچنان باقی مانده بود حتماً برای ارزیابی دقیق به پزشک مراجعه نمایید.
تشخیص و غربالگری :
جستجو و معاینه شواهد وجود بیماری قبل از بروز علائم بالینی را غربالگری می گویند. غربالگری کلید موفقیت برای تشخیص زودهنگام و درمان بموقع بیماری است. بر اساس سن و دارا بودن عوامل خطرساز ، غربالگری می تواند شامل معاینه خود شخص در منزل ، معاینه توسط پزشک یا انجام ماموگرافی و تستهای دیگر باشد. معاینه شخصی پستان باید از سن 20 سالگی آغاز شود. در شکل نحوه معاینه توسط خود فرد نمایش داده شده است که با یافتن هرگونه تغییر باید به پزشک مراجعه نمود.
اگر سابقه ابتلای فامیلی در خانواده شما وجود دارد یا دارای عوامل خطرساز هستید بهتر است تا سن 40 سالگی هر سه سال یکبار توسط پزشک هم معاینه شوید و بعد از 40 سالگی این ترتیب سالیانه خواهد بود.
ماموگرافی روش عکسبرداری بسیار مؤثر از بافت پستان با استفاده از پرتو ایکس است که پزشک را به تشخیص وجود تومور قبل از آنکه قابل لمس گردد قادر می سازد. مناسب است زنان بالای 40 سال بطور سالانه یکبار این تست را انجام دهند. البته باید دانست که این روش کاملترین ابزار نمی باشد چرا که در برخی موارد حتی توده ای قابل لمس است اما در ماموگرام دیده نمی شود که این مسئله بیشتر در میان زنان بالای 40 سال دیده میشود که تشخیص بافت سالم از غیرسالم پستان آنها سخت تر است. بعضی اوقات هم برعکس رخ میدهد یعنی با اینکه مشکلی نیست اما نتیجه ماموگرافی مثبت است که این مسئله می تواند در صورت وقوع علاوه بر هزینه های تحمیلی به بیمار برای معاینات بیشتر ترس و وحشت کاذب بهمراه بیاورد.
البته مهارت متخصص رادیوگرافی و پزشک هم در قرائت نتیجه ماموگرافی شرط است. با همه این احوال هنوز هم متخصصین ماموگرافی را ابزاری قابل اتکا برای غربالگری می دانند.
درمان :
جراحی عمده ترین روش درمانی است که پرتودرمانی و شیمی درمانی را هم در کنار خود می بیند و به تشخیص پزشک برای فرد بیمار بکار می رود. هورمون درمانی یا روشهای نوین نظیر روشهای درمان بیولوژیک هم از جمه روشهای دیگر درمان بشمار می روند. امروزه نگرانی خانم ها در مورد جراحی سینه با ابداع پروتزهای جایگزین تا حدود زیادی از نظر زیبایی رفع شده است.