بررسی روانشناختی تماشای فوتبال

[Omid7]

این روزها بسیاری از مردم برای تماشای مسابقات مختلف فوتبال پای تلویزیون های خود می نشینند. اما آیا تا به حال از خودتان پرسیده اید چرا بیشتر مردان جوان به تماشای مسابقات فوتبال تا این حد علاقمند هستند؟

برخی از روانشناسان معتقدند که فوتبال نمادی از مردانگی است و برخی از مردان جوان مایلند تا از طریق تماشای این مسابقات مردانگی خود را به رخ زنان بکشند؛ برخی دیگر نیز بر جنبه های تخلیه روانی آن تاکید می کنند.

با این همه تحقیقات اخیر نشان داده است که بیش از شصت درصد مردان در سنین 20 تا 30 سال بطور دائم به تماشای این مسابقات می پردازند؛ برخی از همسران این مردان از آن ها به عنوان "معتادان فوتبال" یاد می کنند و چنانچه فصلنامه روانشناسی ورزشی آمریکا(۲٠٠۴) می نویسد این امر در بسیاری موارد گویای واقعیت است.

در تب و تاب مسابقات جام جهانی فوتبال، که تخمین زده می شود حدود سه میلیارد نفر در سراسر جهان آن را از طریق تلویزیون تماشا کنند، یکی از دغدغه های پژوهشگران روانشناسی در چنین روزهایی بررسی تاثیرات این مسابقات بر سطح بهداشت روانی جوامع مختلف است و هم اکنون در کشورهای مختلف جهان مطالعات و نظرسنجی های گسترده ای برای درک این تاثیرات در جریان است.


تماشای فوتبال؛ یک هنجار اجتماعی
همواره یکی از جذاب ترین برنامه های تلویزیونی برای ببیندگان، مسابقات فوتبال بوده است؛ اما اگر یک شبکه تلویزیونی بیش از حد در روند پخش مسابقه دخالت و نماهایی را حذف و یا اضافه کند این امر به تشدید استرس و ناکامی در تخلیه هیجانی ببیندگان می انجامد.

ببینده تلویزیون انتظار دارد که مانند یک فیلم سینمایی از ابتدا تا به آخر مسابقه فوتبال را با تمام حواشی آن ببیند و برای یک ساعت و نیم خود را از واقعیت های نامطلوب دنیای برونی رها سازد؛ اما دخل و تصرف در روند پخش مسابقه فوتبال مثلا در هنگام پخش نماهایی از تماشاگران، باعث می شود که او در زمانی که برای رهایی از استرس های برونی به تماشای فوتبال نشسته است، استرس های برونی به شکلی آزار دهنده بار دیگر خود را به او نشان دهند.

بیننده مسابقه فوتبال از تلویزیون، معمولا دوست دارد تا این مسابقه را بصورت دست جمعی ببیند از همین رو اغلب مردان از همسران خود می خواهند تا همراه آنها پای تلویزیون بنشینند یا به خانه اقوام و دوستان می روند؛ بسیاری نیز به ویژه در اروپا و آسیای شرقی در محل های عمومی مانند رستوران ها، میدان ها و یا کافه ها به همراه دوستان و همسایگان خود به تماشای این برنامه ها می پردازند.

این امر به خوبی نشان می دهد که تماشای مسابقه فوتبال یک کنش اجتماعی برای شریک شدن در احساسات و هیجانات درون گروهی است.
به این ترتیب فرد که بخشی از گروه بییندگان نیز هست می تواند به راحتی تمام هیجانات درونی (صرفنظر از نتیجه بازی که عامل دیگری است) خود را تخلیه و به آرامش دست یابد.

او همچنین می تواند با اعضای گروه خود پس از پایان مسابقه به جشن و سرور بپردازد، باده گساری کند و یا اگر نتیجه برخلاف میل وی بود به انتقاد از مربیان و بازیکنان بپردازد و حتی در روزهای بعد در محیط کار یا منزل به این بحث ها ادامه دهد.

بنابراین تماشای فوتبال بخشی از فرایند گروه گزینی اجتماعی هم هست که تاثیر متعاقب آن برای تقسیم بندی به مثلا هواداران آبی ها یا قرمزها، برزیلی ها یا انگلیسی ها و... است!


پخش تلویزیونی فوتبال
پخش تلویزیونی مسابقه فوتبال، بیننده تلویزیون را در اغلب موارد با جزئیات بیشتری در مورد روند مسابقه آشنا می سازد، او می تواند بازیکنان را در نمای درشت ببیند،عکس العمل های آن ها، مربیان و حتی تماشاگران را به سرعت در یابد و با نماهای متفاوت و حرکت آهسته صحنه های حساس بازی را تعقیب کند.

ویژگی های پخش تلویزیونی فوتبال را شاید بتوان در این چند شاخص خلاصه کرد:

-حجم فراوان اطلاعات
-ریتم سریع
-شیوه روایتی خطی
-قهرمان و الگو سازی
-برجسته سازی
-ترکیب تفسیر،گزارش و اطلاعات جنبی توسط گزارشگر
-اهمیت اطلاعات/وقایع خارج از کادر
-وجود تماشاگر حاضر در صحنه و انتقال هیجانات او به ببینده تلویزیون
-پخش زنده(در اغلب اوقات) و ارجحیت آن بر پخش با تاخیر برای بیننده
-ارائه اطلاعات نوشتاری و آماری روی تصویر

این ویژگی ها سبب می شود که پخش یک مسابقه فوتبال از تلویزیون برای بسیاری از جوانان ببینده از اغلب فرمت های تولید و پخش برنامه تلویزیونی جذاب تر به نظر برسد زیرا دارای همان خصایصی است که متناسب با گرایش های این سنین است.


تخلیه هیجانی
تماشای یک مسابقه فوتبال چه در استادیوم و چه از طریق تلویزیون به دلیل ویژگی های خاص آن به خوبی سبب تخلیه هیجانی بییننده می شود.این تخلیه هیجانی آن چنان که روانشناسان اجتماعی معتقدند راه را برای فرار از استرس روزمره و ناشی از کار هفتگی باز می کند؛ پژوهشگران دانشگاه ناتینگهام با مطالعه بر روی رفتار هواداران یک تیم محلی در یافتند که تاثیرات مثبت تماشا و هواداری از این تیم در کاهش چشمگیر استرس رومزه در زندگی آن ها کاملا معنا دار است.

علاوه بر تخلیه هیجانی (کاتارسیس) هواداری از تیم محلی در بهبود روابط اجتماعی آنها به ویژه در رابطه پدر و فرزند تاثیر به سزایی داشته است. مطالعات دیگر همچنین تاثیر جانبی راه اندازی کارناوال شادی بر روی دیگر افراد را در مجموع مثبت تلقی کرده است.

تماشای فوتبال مجموعه ای از احساسات امید، اضطراب و انتظار، شادی یا ناراحتی را در بر می گیرد و به همین دلیل خلق و عاطفه تماشاگر فوتبال دائما در نوسان است. نکته جالب در مطالعات روانشناختی هواداران فوتبال آن است که آن چنان که پینگل در سال ۲٠٠۴ گزارش داده است باخت تیم مورد علاقه تاثیر روانی مخرب بسیار کمتری در میان اغلب هواداران آن دارد. روانشناسان ورزشی دلیل این امر را کاتارسیس و کامروایی رخ نموده در حین تماشای فوتبال می دانند که نوعی حالت سرخوشی و روان آسودگی در آن ها پدید آورده است.

تماشای فوتبال می تواند به ارتباط بیشتر افراد و حتی ارتباط فیزیکی آن ها مانند در آغوش کشیدن یکدیگر و یا حتی افراد غریبه در هنگام خوشحالی منجر شود که به خودی خود در بهبود روحیه افراد موثر است. احساس تعلق در یک گروه نیز از وجوه مثبت بر عزت نفس است.
به علاوه فوتبال این امکان را برای همه فراهم می آورد که خود تبدیل به یک مفسر فوتبال شوند و با دیگران در کافه، کلوب، سرکار، باهمسایگان و یا اعضای خانواده در باره نتیجه بحث کنند.


تاثیرات روان- تنی تماشای فوتبال
بر اساس یک پژوهش طولی اخیر در اسکاتلند، در طول برگزاری جام جهانی فوتبال در دوره های اخیر کمترین میزان مراجعه کنندگان به مراکز اورژانس های روانپزشکی در اسکاتلند ثبت شده اند. مسترتون و مندر از این تحقیقات نتیجه می گیرند که تاثیر تماشای مسابقات فوتبال جام جهانی بر وضعیت روانی افراد کاملا مثبت است.

ترشح بیش از حد هورمون تستسرون در میان بینندگان فوتبال سبب ارضای روانی اغلب آن ها می شود. مطالعه انجام شده در فینال جام جهانی ۱۹۹۴ پس از بازی ایتالیا و برزیل نشان می دهد که در خون تماشاگران این بازی بیشتر از افراد عادی تستسترون وجود داشت و هواداران تیم برنده یعنی برزیل بطرز معناداری بیشتر تستسرون داشتند.

در همین حال برخی مطالعات منتشر شده در فصلنامه بین المللی روانشناسی ورزشی از جمله تحقیق جونز و شفیلد در اسکاتلند نشانگر آن است که اگر فرایند باخت تیم مورد علاقه هواداران طولانی شود، سبب پدیداری طیف گسترده ای از سمپتوم های بالینی بیماریهای روان تنی و یا روانی می شود.

در همین حال، وقتی که پژوهشگران بنیاد قلب بریتانیا راه تازه ای برای مقابله با حمله قلبی یافتند، این تحقیق سر و صدای بسیاری برپا کرد. راهی که آن ها پیشنهاد کردند تماشای یک مسابقه هیجان انگیز فوتبال بود.

وقتی انگلستان از آرژانتین در جام جهانی ۱۹۹۸ شکست خورد حمله قلبی ۲٥ درصد افزایش یافت. اکنون پژوهشگران توصیه می کنند به تماشای مسابقه فوتبال تیم "برنده" بنشینید، آنها با مطالعه مرگ و میر ناشی از حمله قلبی فرانسویان پس از باخت فرانسه در برابر برزیل در همین دوره جام جهانی نتیجه گرفتند که بین این دو متغییر رابطه ای قطعی وجود دارد که به نسبت در مردان بیشتر از زنان است.

در عوض در مسابقات جام اروپا در سال ۱۹۹٦ میزان مراجعات به اورژانس به طرز معناداری در انگلستان کاهش یافته بود.تماشای مسابقه فوتبال از تلویزیون اما بطرز چشمگیری سبب افزایش مصرف الکل می شود؛ روانشناسان دانشگاه سا*** با مطالعه بر روی ۳۱ مرد جوان نتیجه گرفته اند که این امر نمادی از ابراز مردانگی آن ها در طول تماشای فوتبال تلقی می شود. مطالعات انجام شده در سوئیس در طول جام جهانی کنونی نشانگر آن است که مصرف آبجو در طول دو هفته گذشته حداقل به میزان سی درصد افزایش یافته است.با این حال اغلب روانشناسان بالینی و روانپزشکان می گویند در طول مدت برگزاری مسابقات جام جهانی مطب آن ها بیشتر اوقات از مراجعه افرادی که برای اولین بار به آن ها مراجعه می کنند خالی می ماند!


بهبود خلق و خوی
دو سوم مردان مورد پرسش در نظرسنجی بنیاد بهداشت روانی بریتانیا اظهار داشته اند که تماشای فوتبال سبب می شود که به راحتی احساسات خود را با مردان دیگر در میان بگذارند در حالی که همان گونه که دکتر مک کالچ می گوید مردان معمولا مانند زنان از این امکان برای همدلی استفاده نمی کنند.

برخلاف برخی از پیشداوری ها اغلب مردان جوان، معتاد تماشای فوتبال نیستند. به عنوان مثال در همین نظرسنجی بسیاری از مردان گفته اند که حضور در اتاق زایمان در هنگام تولد فرزندشان را به تماشای مسابقات جام جهانی از تلویزیون ترجیح می دهند!

در حالی که روانشناسان معتقدند تماشای مسابقات فوتبال در بهبود چشمگیر رابطه پدر و فرزند پسر نقشی اساسی دارد، در مورد بهبود رابطه زناشویی هنوز یافته های قطعی منتشر نشده است.