کشف مقادیر عظیم آب در اطراف یک پیش ستاره

[VAHID]

در تحقیقی که گروهی از دانشمندان با استفاده از تلسکوپ فضایی اسپیتزر انجام دادند، موفق شدند مقادیر زیادی آب در اطراف یک پیش ستاره کشف کنند.
در این تحقیق دانشمندانی از دانشگاه «روچستر» (Rochester) موفق به کشف مقدار زیادی بخار آب در اطراف پیش ستاره‌ای به نام NGC ۱۳۳۳-IRAS ۴B شدند. مقدار آب یافت شده در حوالی این پیش ستاره به قدری زیاد است که با آن می توان پنج بار تمام دریاها و اقیانوس‌های زمین را از آب پر کرد.
آب به وفور در عالم یافت می‌شود. مدتی پیش اسپیتزر برای اولین بار وجود آب را در جو سیاره‌ی فرا خورشيدي HD ۱۸۹۷۳۳b نشان داده بود و اینک دراین تحقیق از میان ۳۰ پیش ستاره‌ای که دانشمندان در نظر گرفته بودند بخار آب را در هاله‌ی ابر پیرامون یکي از آن‌ها یافت.

ستارگان از ابر وسیعی از گاز که بیشتر از هیدروژن تشکیل شده است٬ متولد می‌شوند. با زیاد شدن جاذبه‌ی گوی تشکیل شده در بخش مرکزی سحابی، مواد پیرامون به سمت آن کشیده می‌شوند و در نهایت به دور آن می‌گردند. در این مرحله عملاً پیش ستاره‌ای تشکیل شده که به سه بخش تقسیم می‌شود: گوی چگالی از مواد که در مرکز توده قرار دارد و مواد اطراف را به سمت خود جذب می‌کند و بزرگ‌تر و در همین حال گرم‌تر می‌شود٬ صفحه‌ای از مواد که به دور این گوی می‌گردد و در نهایت ابری پیرامون این دوبخش که کل سیستم را احاطه می‌کند.
گرچه آب به وفور در کیهان یافت می شود ولی با بررسی‌های زیاد برای نخستین بار اسپیتزر موفق به کشف آب در یک اطراف پیش ستاره شد. دلیل این که در این تحقیق از حدود ۳۰ پیش ستاره‌ی مورد بررسی تنها در یکی آب یافت شده این است که برای کشف آب تلسکوپ باید بتواند دید مطلوبی به بخش‌های مرکزی سامانه داشته باشد و این موضوع به جهت گیری و زاویه‌ی قرار گیری سامانه نسبت به ما بستگی دارد. در نمونه‌ی اخیر که آب فراوانی در آن یافت شده، این جهت گیری چنان است که تلسکوپ می‌تواند به خوبی بخش‌های مرکزی پیش ستاره را زیر نظر بگیرد.
دانشمندان معتقدند که آب موجود در این سامانه از بخش‌های خارجی و ابر قطور پیرامون سیستم به بخش‌های داخلی می‌بارد و بر صفحه‌ی گرد و غباری که به دور ستاره می‌گردد٬ فرو می‌ریزد. این صفحه از مواد می‌تواند در آینده منجر به تولد سیارات شود.
دنباله‌دارها و سیارک‌های سرگردان آب را به زمین آورده‌اند. حال اگر روزی در صفحه‌ی مواد در حال گردش به دور این پیش ستاره نیز سیاره‌ای سنگی به وجود آید، آب موجود که البته فعلا به صورت بخار آب است، می‌تواند به صورت قطعات یخ زده در سیارک‌ها و دنباله‌دارها به سمت سیاره رفته و با سقوط روی آن در نهایت به صورت دریاهایی روی آن پخش گردد. درست مانند آنچه در زمین اتفاق افتاده است. شناخت آب به شناخت فرآیند تکاملی مجموعه‌های ستاره‌ای و درک ساز و کار تشکیل سیارات در این مجموعه‌ها کمک شایانی می‌کند. مثلا می‌توان از آب به عنوان شناساگری در پیدا کردن چنین صفحاتی از مواد به دور ستارگان استفاده کرد یا می‌توان به کمک آب و مطالعه روی آن به ویژگی‌هایی از سیستم پی برد. به عنوان مثال در پیش ستاره‌ی مذکور دما به حدود ۱۷۰ کلوین می‌رسد و چگالی این سیستم چیزی در حدود ۱۰ میلیارد مولکول هیدروژن در سانتی متر مکعب است. این داده‌ها با بررسی روی آب موجود در این پیش ستاره به دست آمده که نشان دهنده‌ی لزوم مطالعه‌ی بیشتر پیرامون آب و نقش آن در تکامل منظومه‌های ستاره‌ای است.