چنگ - Celtic - چیست؟

[SHeRvin]

چنگ “Celtic” چیست؟

این اسم به دنبال دو اسم Irish harp (چنگ ایرلندی) و folk harp (چنگ محلی ) می آید.البته Irish harp اسم زیاد مناسبی نیست .از نقطه نظر تخصصی Irish harp چنگی است که در ایرلند ساخته می شود.

چنگ Celtic همانند موسیقی Celtic یادآور جزایر زیبا و سرسبز می باشد.اگرچه فرهنگ و موسیقی Celtic بسیار گسترده تر می باشد. Celtic واژه بسیار گسترده ایست که به شماری از فرهنگ ها اشاره دارد که فقط در یک چیز مشترک هستند: زبان. Celt به فردی گفته میشود که به یکی از زبان های Celtic صحبت کند. این زبانها تحت عنوان چند خانواده شناخته میشوند. اعضای یکی از این خانواده ها Breton ,Cornish, Welsh و اعضای خانواده دیگر Scot, Manx ,Irishمی باشد. هر دو خانواده ی Irish و Scot به نام Gaelic شناخته می شوند ولی Irish را بیشتر با نام Irish Gaelic می شناسند. بعضی از ایرلندی ها ترجیح میدهند زبانشان فقط Gaelic خوانده شود از انجا که واژه در هر زبانی متفاوت از زبان دیگر نوشته و تلفظ میشود) . زمانی مردم Celt در تمام اروپا ( حتی در مکانهای بسیار دور ) زندگی می کردند . امروزه , موسیقی و دیگر جنبه های فرهنگ Celticو Cornwall ,Brittany ,Canada, Wales, England ,Scotland ,France نه تنها در ایرلند بلکه در Celtic مدرن باقی مانده و رشد و توسعه پیدا کردند.
Lever harp از انجایی که از مکانیسم تغییر کلیدها استفاده می کند و دارای اهرمهایی می باشد که به چنگ متصل هستند به این نام خطاب می شود. این اهرم ها به سیم ها برخورد می کنند تا آنها را کوتاهتر و در نتیجه نیم پرده زیرتر کنند. هر گاه صحبت از چنگ می شود , تصویر یک چنگ بزرگ کلاسیک پدالی که روی صحنه ارکستر دیده می شود در ذهن مردم نقش میبندد. در چنگ های کلاسیک یا پدالی به منظور تغییر کلیدها ,به جای اهرم ها از پدالها استفاده میشود.مکانسیم این پدال ها بسیار پیچیده است : صفحاتی که روی چنگ قرار دارند با فشار بر روی پدال ها حرکت می کنند. با کوتاهتر کردن سیمها (زیر کردن صدا) این صفحات همان کاری را انجام میدهند که اهرم ها انجام می دهند. یکی از مزایای استفاده از چنگ های پدالی این است که همزمان با اینکه می توانید به سرعت کلیدها را عوض کنید، میتوانید به راحتی و سریع نتهایی با علایم تغییردهنده را نیز بنوازید و از مزایای چنگ های اهرمی می توان به سبک تر و قابل حمل بودنشان اشاره کرد و اینکه این چنگ ها در هر سایزی در دسترس هستند, از چنگ های کوچک رومیزی گرفته تا چنگ های بزرگ که روی زمین قرار می گیرند.
در چنگ ها , فاکتور صدا از چنگی به چنگ دیگر بسیار متفاوت است.علت این تفاوت تا حدی به جنس سیم ها بر میگردد در قدیم از سیم ها از جنس مفتول یا روده بود ولی امروزه از جنس نایلون هستند . سیم های چنگ مفتول نسبت به نایلون صدای بلندتر و تیزتری دارد و همچنین به مدت طولانی تری صدا را پخش میکند (می لرزد). سیمی که از جنس روده است غالبا صدای خفه تری دارد. سیم هایی که از جنس نایلون ساخته می شوند نسبت به سیم های فلزی صدای لطیف و ملایم تری دارند ولی نسبت به سیم با جنس روده ارزان تر هستند و اسان تر می توان از آنها نگهداری کرد. سیم هایی که در چنگ های اهرمی استفاده می شود معمولا ترکیبی از نایلون تک ریسمان , نایلون و فلز تابیده شده می باشد. در چنگ های پدالی نیز سیم ها مخلوطی از نایلون , روده و سیم های مفتولی هستند . چنگ های پدالی معمولا محکم تر از چنگ های اهرمی سیم کشی می شوند. چنگ های اهرمی رزونانس ( بازاوایی ) بیشتری دارند. ولی حتی چنگ هایی که یک شکل ویک اندازه هستند نیز ,بسته به اینکه چه کسی انها را می نوازد, می توانند صداهای کاملا متفاوتی داشته باشند.
در طول تاریخ برای اشاره به طیف وسیعی از الات موسیقی مختلف مورد استفاده قرار می گرفته برای جلوگیری از سردرگمی با تعریفی ساده از چنگ بحث را شروع می کنیم. برای اینکه بحث خود را ساده شده ارایه کنیم. ,بهتر است از تعریفی که در Sanger and Kinnaird Tree of Strings آمده استفاده کنیم. رابطه سیم ها با صفحه صدا، چنگ را از دیگر الات موسیقی مشابه جدا کرده اند. چنگ سازیست که سیم هایش از صفحه صدا کشیده شده و در دو طرف ساز امتداد پیدا می کند . بنابراین , واژه چنگ اشاره به چنگی 4 طرفه , مثلثی و پاپیون شکل دارد ( این ساز در مصر باستان, ترکیه و دیگر کشورها متداول است). از طرف دیگر, سیم های ( لیر) نیز از میان صفحه صدا کشیده می شوند. همین مطلب راجع به سازهای crwths , zithers, psalterie, dulcimerصادق است.
اجداد چنگ مدرن
1- لیر

شاید این ساز سازیست که به عنوان جد اصلی , یا از نزدیکان چنگ به حساب می اید. یک دلیل برای چنین تفکری این است که بعضی از لیرها, بسیار شبیه به چنگ 4طرفه هستند که سیم ها در هر 4 طرف دیده میشوندو به نظر می رسد به جای اینکه از میان صفحه صدا عبور کند از ان فاصله می گیرد.با این وجود بیشتر لیرها به صورتی است که سیم ها از میان صفحه صدا می گذرد و اغلب از روی یک خرک عبور می کند . خطوطی که در میان لیرهای عهد باستان وجود دارد مبهم هستند و به سختی می توان انها را تعریف کرد. به عنوان مثال , خواهید دید که شباهت بسیاری میان لیروکروث ( در قسمت بعدی توضیح داده شده است) وجود دارد . فرض بر این است که ساز لیر حول و حوش سال 3200 قبل از میلاد توسط سومریان اختراع شده است

2- Crwth

یکی از حقایق بسیار جالب راجع به این ساز این است که Crwth از اجداد چنگ و/یا ویولن به حساب می آید. ساز crwth طبق تعریف دیکشنری The Oxford Companion to Music اینچنین است:
3- " سازی زهی , ارشه ای و زخمه ای که چارچوبی حدودا مستطیلی شکل دارد . نیمه پایینی ساز جعبه صدا قرار دارد . پشت ساز صاف است (در بعضی از سازها نیز قوس دارد) و نیمه بالاییش در دو طرف سیم ها باز میشود.

3- چنگ های مصر باستان

2 خصیصه جالب این ساز مربوط به اندازه و عدم وجود پایه است . از انجاکه بیشتر چنگ هایی که در منابع تصویری مصر باستان به تصویر کشیده شده اند بسیار بزرگ هستند و هیچ نوع پایه ای برای نگه داشتن ساز وجود ندارد , احتمالا حاکی از این است که زه کشی این نوع چنگ ها به هیچ وجه محکم نیست و با داشتن چنین سیم های بلندی صدای این ساز در گستره اوایی صدای بم قرار دارد . در زیر خلاصه ای از یک مقاله را می خوانیم که در خبرنامه سایت راجع به چنگ امده است :
" کشور مصر به عنوان بزرگترین تمدن چنگ در تمام اعصار شناخته می شود. چنگ قوس دار, نماد و مظهر ساز در مصر باستان , از عصر پادشاهی کهن (Old Kingdom) تا عصر یونان-رم (Greek-Roman era) وجود داشته است. در عصر پادشاهی کهن چنگ قوس دار ظاهری شبیه به بیل داشته است , به طور قائم روی زمین قرار می گرفته و نوازنده در حالیکه روی زمین دو زانو نشسته بوده پشت ساز قرار می گرفته . این چنگ تنها ساز زهی دوره پادشاهی کهن بوده است (حول و حوش سالهای 2575-2134 قبل از میلاد) و حتی با ظهور چنگ های جدیدتر, به قوت خود باقی ماند (حول و حوش سالهای 2040-1640 قبل از میلاد). با رمز گشایی از خطوط تصویری به دست آمد که این چنگ با به عنوان واژه ای عمومی Benet نامیده می شده است .
(HARPA شماره 31 تابستان99 شامل مقاله ای راجع به پادشاهی های جدید و قدیم می باشد که توسط دکتر Lise Manniche نوشته شده است . اولین مقاله از این سه مقاله راجع به چنگ ها و نواختن چنگ در مصر باستان صحبت می کند).
چنگ ها از قدیم الایام از چوب ساخته میشدند و امروزه نیز اکثر چنگ ها هنوز قاب و جعبه صدای چوبی دارند. با این وجود چنگ هایی نیز وجود دارند که از مواد دیگری در ساختمانشان استفاده شده است. از فایبرگلاس گرفته تا مقوا و پلاستیک. ولی این نوع چنگ ها کمتر و معمولا از روی تفریح ساخته می شوند. حتی شخصی چنگی ساخته بود که تماما از جنس PVC بود.

چوب های رایجی که در ساختمان قاب و جعبه صدای این ساز استفاده میشود شامل چوب درخت گردو , درخت افرا, درخت گیلاس, زبان گنجشک و چوب های گران تر و زیبایی مثل چوب درخت ماهون ،purple heart و bubinga می باشند. متداول ترین چوبی که برای جعبه صدا استفاده می شود چوب درخت صنوبر است.در امتیازدهی ها چوب درخت صنوبر از لحاط اعتبار در ساخت تخته صدا در رده بالا قرار دارد. به عنوان مثال ،در چنگ های ارزان تر ممکن است صفحه صدا از مواد ارزانتری مثل لمینت چند لایه ساخته شود.
اگر نگران مشکل قطع ناپایدار درختان جنگل (مترجم:روشی که برخلاف جنگل داری پایدار به تخریب جنگل پرداخته و منابع این نسل و نسل آینده را نابود کنند) یا قطع و تخریب گونه های نادر و در معرض خطر هستید ،ازصحت منابعی که سازنده چنگ شما استفاده می کند مطمئن شوید و تلاش کنید از شرکت هایی که از روش جنگلداری پایدار استفاده می کنند حتی الامکان حمایت کنید . با ساختن یک چنگ به جای تولید محصولات یکبار مصرف یا دیگر محصولات بی فایده و غیر ضروری، حداقل این چوب برای ساخت سازی ارزشمند بکار می رود که بالقوه می تواند نسل ها باقی بماند.
سیم ها معمولا یا از نایلون ساخته می شوند یا روده (یا روده ای که از مواد مصنوعی ساخته میشود )یا مفتول یا ترکیبی از هر سه می باشد. چنگ های Celtic (محلی ،اهرمی )بیشتر با نایلون یا مفتول زه کشی می شوند و چنگ های کلاسیک (پدالی) با ترکیبی از نایلون ( گستره آوایی بالا) ،روده گوسفند یا روده مصنوعی (گستره آوایی میانه) و سیم پیچ (گستره آوایی بم) استفاده می کنند. همچنین در بیشتر چنگ های محلی بزرگتر (34و36 سیم)در اکتاو محدوده صدای بم از سیم ها ی متال پیچ خورده استفاده شده است.
چنگ هایی که با مفتول زه کشی شده اند در یک برهه زمانی همه با هم تقریبا ناپدید شدند ، با این حال ،اخیرا این نوع چنگ ها دوباره ساخته شده اند و اکنون بسیاری از شرکت های سازنده چنگ، در کنار مدل هایی که با نایلون زه کشی می شوند، مدل های مفتولی هم عرضه می کنند. در قدیم الایام ،بعضی از چنگ ها با موی اسب زه کشی می شدند ولی در حال حاضر این کار دیگر انجام نمی شود. اگرچه، امکان دارد نسخه بدل چنین چنگی یافت شود، ولی در ظاهر صدایی خفه و سوت مانند به ساز می دهد.