حدود ۵ هزار سال قبل وقتی امپراتور چین با یک فنجان آب داغ در دست به همراه تعدادی از همراهان بر روی تپه ای ایستاده بود، باد ملایمی وزید و چند برگ چای داخل فنجانش افتاد. همین امر آب ساده و بی طعم را متحول کرد؛ یک فنجان چای درست شده بود.
خاستگاه اولیه چای، چین است. چای را در قرن سیزدهم میلادی برای نخستین بار مارکوپولو سیاح ونیزی به اروپا برد و مدت ها به علت گرانی و کمیابی اش فقط آشامیدنی لوکس طبقات بالای جامعه و درباریان بود.
پیشینه مصرف چای در ایران به قرن هفدهم برمی گردد. اما کشت این گیاه نخستین بار به همت میرزاعلی مشهور به کاشف السلطنه در سال ۱۲۷۶ شمسی انجام شد. لقب کاشف السلطنه، چایکار بود. شاهزاده حاجی محمدمیرزا کاشف السلطنه چایکار، پس از اتمام تحصیلاتش در اروپا در سال ۱۳۱۴ هجری قمری و در ۳۵ سالگی با سمت کنسول به هندوستان رفت، در آنجا فن زراعت چای را آموخت و این محصول را با زحماتی زیاد ـ یعنی به طور قاچاق! ـ به ایران آورد. او نخستین کسی بود که چایکاری را در ایران رواج داد و تمام عمر خود را صرف ارائه این خدمت کرد.
● انواع چای
۳ نوع چای وجود دارد: چای سبز، چای سیاه، چای اوولانگ.چای سیاه بیشتر در اروپا، آمریکای شمالی و آفریقای شمالی استفاده می شود، چای سبز در آسیا و چای اوولانگ درچین و ویتنام.
● چای مرغوب را بشناسیم
محمدعلی رضایی کارشناس گیاهان دارویی معتقد است: ?چای مرغوب باید رنگ قهوه ای مایل به سیاه و ملایم داشته باشد، گس باشد و هیچ گونه بوی غیرطبیعی ندهد. در غیر این صورت چای، طبیعی نیست و با افزودن طعم دهنده ها و مواد شیمیایی فرآوری شده است?.
رضایی می گوید: ?زمان دم کشیدن چای مرغوب ۲۰ دقیقه است در حالی که چای فرآوری شده با رنگ ها و مواد شیمیایی در مدت کوتاهی دم می کشد و رنگ می اندازد?.
این کارشناس بهترین روش دم کردن چای را همان شیوه قدیمی و سنتی ایرانیان می داند و می گوید دم کردن چای در ظروف نشکن، پیرکس یا چایساز سبب می شود خواص چای تا حدودی کاهش یابد.
● چای میوه نخوریم
مصرف انواع چای میوه در بسته بندی های گوناگون در جامعه رواج یافته است اما متخصصان تغذیه معتقدند این نوشیدنی ها از طعم دهنده ها و رنگ های مصنوعی تولید شده و برای سلامتی مضر است. متخصصان توصیه می کنند به جای مصرف این گونه نوشیدنی ها از دم نوش های سنتی استفاده شود.
● چای سبز
اگرچه چای سبز نوشیدنی ملی ژاپنی هاست اما چینی ها نیز از طرفداران پروپاقرص این چای اند و خود نوعی چای تولید می کنند که عطر تند گل یاس و گل های دیگر را در خود دارد و به نام ماندرن بزرگ یاسی شهرت یافته است. نوشیدن این چای بعد از خوردن غذای چینی بسیار دلچسب است.
● خواص دارویی چای سبز
چای سبز یک تونیک (تقویت کننده) بسیار مفید است. خاصیت ضدچربی (از هر نوع آن) دارد و مقوی اعصاب است. قدری نیز خاصیت تب بری دارد. چای سبز موجب تقویت معده می شود و ضمن دفع سموم بدن نفخ معده را نیز برطرف می کند. این چای موجب تقویت حافظه می شود و برای افراد افسرده داروی مناسبی است. چای سبز موجب نشاط و سرزندگی می شود.
مطالعات دانشمندان ژاپنی حاکی است که چای سبز پس از مصرف در سلول های معده تجمع یافته و بدین ترتیب موجب افزایش غلظت عوامل جلوگیری کننده از رشد سلول ها می شود و به دنبال آن مرگ سلولی در سلول های سرطانی معده را موجب خواهد شد.
همچنین چای سبز از سرطان ریه جلوگیری می کند و اثرات سیگار کشیدن را کاهش می دهد. سرطان تخمدان و سرطان خون نیز به وسیله چای سبز قابل درمان است. خواص ضدسرطانی و ضدجهش زایی چای سبز سبب شده که امروز بسیاری از غذاها، نوشابه ها و لوازم آرایشی و بهداشتی با عصاره این گیاه غنی و این عصاره به عنوان یک مکمل به آنها اضافه شود.چای سبز چسبندگی پلاکت های خون را کاهش می دهد و درجلوگیری از تشکیل لخته های خون مؤثر است.
● دم کردن چای به روش چینی
برای هر فنجان چای، دو پنسه (مقدار چای که بین دو انگشت شصت و سبابه قرار می گیرد) چای در قوری ریخته و کمی آب جوش روی آن بریزید و مدت ۲ دقیقه کنار بگذارید. پس از ۲ دقیقه آب آن را خالی کنید زیرا آب دارای مقدار زیادی تانن است. سپس قوری را از آب جوش پر کرده ۳ تا ۵ دقیقه روی سماور بگذارید تا دم بکشد. این چای مقدار زیادی از عناصر مضر خود را از دست داده است.
● چای در استکان
یادتان باشد چای را در استکان یا فنجان بخورید نه در لیوان دسته دار.