دانستنی‌های امر و نهی زبانی

[amir ahmadi]

جایگاه امر و نهی دینی
امر و نهی دینی گل سرسبد احکام خدا هستند که دینداری مردم به وجود آنها شکل می گیرد. خداوند این دو اصل تابنده را در حدود ده آیه از آیات قرآن مورد توجه جدی قرار داده و انجام آنها را از ویژگیهای اهل ایمان به شمار آورده است .
همان گونه که می فرماید :


و المومنون و المومنات بعضهم اولیاء بعض یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر


مردان و زنان با ایمان یاور یکدیگرند امر به معروف و نهی از منکر می کنند .
سرور پیامبران رسول گرامی اسلام و اهل بیت معصوم و آسمانی‌اش نیز معارفی را پیرامون این دو ستاره ی نور و هدایت بیان کرده‌اند تا مومنان راستین به انجام بهترین رتبه های دینداری که همان دفاع از دین خداست بار یابند و این دو نهر بزرگ آسمانی را در راستای پاکی و پاکیزگی دلهای اهل ایمان به جریان در آورند که بدون شک بهترین عمل صالح غبار زدایی و رفع سیاهی های گناه از سرزمین جان انسان‌هاست.
وقتی امر و نهی دینی به فرموده اولیاء دین بهترین فریضه باشد برترین دینداری نیز در اجرای آنها نهفته است و بیشترین بها در بازار آخرت به این دو متاع گرانقدر اختصاص خواهد داشت .
سرور جانشینان رسول خدا امیرالمومنین که به حق امیر این دو حرکت نورانی است می فرماید :
تمام اعمال خیر و حتی جهاد در راه خدا در برابر امر به معروف و نهی از منکر مانند قطره ای در برابر دریای پهناورند .
امر و نهی دینی ارزش بزرگی دارد زیرا دستاورد این دو میراث گرانقدر انبیاء هدایت انسان است که بر تارک سلسله جبال ارزش های الهی سکنا گزیده است.
محمدرضا اکبری
ا

[amir ahmadi]

مر به معروف افشاندن بذر خوبی ها در مزرعه جان انسان‌هاست تا با به ثمر رسیدن هر بذر گلی از درون آن شکفته شود و جامعه گزاری از ارزشهای سبز و زیبای خوبی ها گردد . امر به معروف افزایش فضای سبز خانه دل ها و کویر زدایی معنوی از جامعه است و از همین و فلسفه ی امر به معروف و نهی از منکر هدایت و صیانت شخص و اجتماع از بدی ها و گرایش به نیکی ها و پایداری و حاکمیت دین بر جامعه است. امر به معروف و نهی از منکر دو اثر قطعی و دو اثر احتمالی دارد :
آثار قطعی آنها پاداش آخرتی و رشدی است که آمر به معروف در پرتوی عمل خود به آن دست می یابد و این دو اثر گرانبها کافی است که من در صحنه های امر به معروف و نهی دینی حضور داشته باشد و دو اثر احتمالی آن هدایت بندگان خدا و رشد و سلامت فرهنگی جامعه است .
امر به معروف گل سرسبد حرکتهای اجتماعی انسان است و اگر اهل ایمان تجسم زیبای امر و نهی دینی خود را در آخرت می دیدند هرگز آن را کمرنگ نمیژ انگاشتند و اگر آن اندازه که اهل تجارت به تبلیغ کالای خود می پردازند ما به تبلیغ دین خود می پرداختیم این اندازه ارزشها ناشناخته نبودند و دین و دینداران غریب نمی‌ماندند. غربت مومنان نتیجه ترک امر و نهی ناشی از ضعف محبت به خدای متعال و دین آسمانی اوست. نشانه ی دوستی حقیقی برآوردن خواسته های خداوند است که هر کس به محبت او بار یابد با اشتیاق به انجام آنها همت گمارد . امر به معروف پیام خداوند است که مومن برگزیده های آن را به مومن خطا کار اعلام می کند و نهی از منکر پایان دادن به شعله های سیاه گناه می باشد که بندگان شایسته خداوند مسئولیت پرافتخار آنرا برعهده می گیرند و از همین روست که باید گفت : نهی از منکر بارش قطرات زلال باران بر سرزمین جان گنه‌کاران است که شعله های معصیت را خاموش می سازد و به گسترش تیرگی های قلبش پایان می بخشد .

[amir ahmadi]

امر به معروف زبانی:
امر و نهی دینی دارای سه مرتبه اظهار تنفر قلبی ، امر نهی زبانی و اعمال قدرت است و بحث ما در این کتاب پیرامون مرتبه دوم یعنی امر نهی زبانی می باشد.
امر به معروف زبانی مهمترین بخش امر به معروف و نهی از منکر است که به عنوان یک وظیفه همگانی برای اصلاح و آگاهی بندگان خدا تشریع گردیده است و از نقش اصلاحی خوبی برای همه انسانها در همه زمانها و محیط های اجتماعی و خانوادگی برخوردار است .این برنامه آسمانی به گونه ای است که هر کس علاقه‌مند به سلامت معنوی محیط زندگی خود باشد می تواند به آسانی در خیل عظیم مصلحان بی نام نشان جامعه درآید و به اندازه توان خود نهالی از معرفت بنشاند و شعله ی سیاهی از آتش گناه را خاموش کند و در نتیجه دهان خود را به رایحه خوش پیام خداوند خوشبو گرداند باشد که پروردگار عالم او را در دیوان مدافعان از دین خود ثبت نماید و از تجلی نور غیرت او خشنود گردد.

[amir ahmadi]

مراتب امر و نهی زبانی:
مرتبه زبانی امر به معروف نیز دارای سه مرحله است :
1- موعظه و گفتار نرم .
2- امر و نهی آرام .
3- امر نهی تند
رعایت مراحل زبانی الزامی است و اگر کسی بتواند با مرحله اول به وظیفه خود عمل کند نباید به مرحله دوم وارد شود و اگر بتواند با مرحله دوم وظیفه خود را به انجام رساند نباید وارد مرحله سوم گردد بله در مراتب امر به معروف و نهی از منکر رعایت مرتبه اول پیش از مرتبه دوم الزامی نیست مگر اینکه مرتبه اول برای گنه کار آسانتر باشد که در این صورت رعایت مرتبه اول واجب خواهد بود و گر نه از میان رتبه اول و دوم هر کدام از اظهار تنفر قلبی و امر و نهی زبانی بر گنهکار آسانتر باشد عمل به آن واجب خواهد بود و ما در بحث بعدی احکام فقهی آنرا بیان خواهیم کرد .

[amir ahmadi]

احکام فقهی:
1. اگر احتمال دهد که هدف با موعظه و ارشاد و سخن نرم برآورده می شود واجب است به همین صورت عمل کند و به بیش از آن تعدی نکند .
2. اگر بداند که موعظه ارشاد و سخن نرم تاثیر نمی‌کند امر و نهی زبانی کند و در صورت احتمال تاثیر از آسان ترین مرتبه آن شروع نماید و به بیش از آن تعدی نکند به ویژه اگر گنهکار از امر و نهی او مورد هتک قرار می گیرد.
3. اگر بر طرف شدن منکر و اقامه معروف متوقف بر سخن تند و شدت بخشیدن در امر و تهدید و وعده‌ی مخالفت با گنهکار باشد جایز و بلکه با پرهیز از دروغ واجب است.
4. جایز نیست در انجام نهی از منکر، از حرام و منکر مثل فحش و دروغ و اهانت کمک گرفته شود بله اگر منکر از جمله چیزهایی باشد که اسلام به آن اهمیت می دهد و به هیچ وجه به انجام آن راضی نباشد نظیر قتل انسان محترم یا ارتکاب گناهان قبیح و بزرگ که وعده ی عذاب بر آن داده شده است جایز و بلکه واجب است ممانعت شود اگر چه لازم شود از آنچه گفته شد کمک گرفته شود.
5. اگر بعضی از مراتب امر و نهی زبانی آزار و اهانت کمتری از بعضی از آنچه در مرتبه ی اول ذکر شد داشته باشد باید به آنها اکتفا شود. پس اگر موعظه و ارشاد با سخن نرم و چهره ای باز موثر باشد یا احتمال تاثیر آن برود آزار کمتری از دوری اعراض و امثال آن داشته باشد جایز نیست دوری و اعراض شود. انسان ها در بیان و شنیدن امر و نهی متفاوتند چه بسا دوری و رو گردانی از شخصی از امر و نهی او شدیدتر و سنگین تر و اهانت‌آمیزتر باشد و از همین رو امر و نهی کننده باید مراتب اشخاص و عمل به مرتبه آسان تر و راحت تر را مورد توجه قرار دهد.
6. اگر تاثیر امر و نهی به استفاده از مرتبه اول و دوم باشد باید ضمن امر و نهی زبانی از او دوری و اعراض شود.

[amir ahmadi]

گستره ی امر و نهی زبانی:
امر و نهی زبانی گسترده ترین مرتبه از مراتب امر به معروف است به گونه ای که بخش اعظم این وظیفه الهی با زبان عملی می شود زیرا امر و نهی دینی چهار قسم کلی دارد که یا تنها به وسیله زبان جامه عمل می پوشند و یا زبان نقش بیشتری را در انجام آنها دارد و ما برای وضوح بیشتر بحث این اقسام چهار گانه را مورد بررسی قرار می دهیم .

[amir ahmadi]

1- امر به مستحبات
امر به مستحبات تنها با رتبه دوم یعنی به وسیله زبان انجام می گیرد
و رتبه اول و سوم ندارد
زیرا مرتبه اول که اظهار تنفر قلبی است
و همچنین مرتبه سوم که اعمال قدرت برای انجام معروف است
درآن مطرح نیست چه اینکه امر به مستحبات مستحب می باشد .

[amir ahmadi]

- نهی از مکروهات:
در نهی از مکروهات نیز مانند امر به مستحبات مراتب سه گانه امر به معروف و نهی از منکر وجود ندارد
و تنها نهی از منکر زبانی انجام می گیرد
زیرا اگر چه مکروهات مورد نهی قرارگرفته‌اند

اما با توجه به اینکه اسلام به نوعی مردم را در انجام آنها آزاد گذارده است

اظهار تنفر قلبی که مرتبه اول است و اعمال قدرت که مرتبه سوم می باشد
در مکروهات مطرح نیست چه این که نهی از مکروهات مستحب می باشد .

[amir ahmadi]

امر به واجبات:
در امر به واجبات مراتب سه گانه امر به معروف وجود دارد

اما مرتبه دوم که مرتبه زبانی است از همه گسترده تراست
زیرا غالباً اظهار تنفر قلبی نظیر ترشرویی ، سرد برخورد کردن و روگردانی که مرتبه اول است
برای گنه‌کار سنگین تر از سخن ملایم و نصیحت به اوست
و به فتوای فقهای اسلام اگر مرتبه دوم برای گنهکار آسان تر از مرتبه اول باشد واجب است

به مرتبه دوم عمل عمل شود در نتیجه مرتبه دوم که مرتبه زبانی است گسترده تر از مرتبه اول می باشد .
مرتبه زبانی امر به واجبات از مرتبه سوم که توسل به زور است
هم گسترده‌تر می باشد
زیرا امر به بسیاری از واجبات به واسطه زبان انجام می گیرد و نوبت به مرحله ی اعمال قدرت نمی‌رسد

و مواردی هم که انجام آنها با توسل به زور صورت می گیرد به عهده نظام اسلامی است
و اگر نظام هم در انجام وظیفه خود کوتاهی کند بسیاری از ترک واجبات که انجام آنها نیازمند اعمال قدرت است
به خاطر ضرری که برای آمران به معروف دارند واجب نخواهند بود
نتیجه این که غالب امر به واجب ها به صورت امر به معروف زبانی انجام می گیرد.

[amir ahmadi]

ویژگیهای الفاظ و جملات امر و نهی دینی
کلمات امر به معروف از جایگاه مهم و حساسی برخوردارند
زیرا این کلمات پرندگانی هستند که پیام خداوند را بر بال خود می‌نشانند
و بر بام وجود گنهکار می نشینند
بنابراین شایسته است بهترین عالی ترین و شایسته ترین کلمات را برای انجام این ماموریت الهی انتخاب کنیم
تا تنها تناسب پیام و صاحب پیام که خداوند متعال است حفظ گردد
وقتی امر به معروف آگاه باشد که از سوی چه کسی ماموریت دارد
و ماموریت او از کدامین ماموریت های عالم وجود است

برای پیام خداوند و انجام ماموریت الهی و پیامبر گونه خود

پاکیزه ترین ، نورانی ترین و دل نشین ترین کلمات و ادبیات خود را
به عرصه این ماموریت مقدس می آورد

تا این پیام آسمانی به زیباترین شکل خود تجلی کند و پذیرش مخاطب را در رتبه بالاتری قرار دهد.
با توجه به اهمیتی که برای الفاظ امر و نهی دینی بیان گردید

به ویژگیهای آنها می پردازیم تا با رعایت آنها درصد موفقیت امر نهی‌کنندگان دینی بالاتر رود .