| زبان ادب و فرهنگ کردی مسائل مربوط به زبان و ادبیات و فرهنگ کردی از قبیل شعر داستان نوشته نقد بیوگرافی و ....
kurdish culture |
04-05-2012
|
 |
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی   |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
ژینی گالیله
ژینی گالیله
نوسه‌ر : بێڕتۆڵد بڕێشت
وه‌رگێڕ : خالید خاکی
مێژوویانی‌چۆنایه‌تی رابواردنی‌ژیانی گه‌ل
نه‌‌رازه‌ی‌زانایه‌تی‌ولێهات ی‌قاره‌مان
پێشکه‌ش‌به‌وئازیزانه‌ی‌که‌ب ه‌نرخی‌گۆڕانی‌خۆ
له‌سه‌ر‌شانۆ
مانای‌به‌رزیی‌ژین‌ده‌که‌نه هۆ
بۆدژوێستانی‌رووبار
زوڵم‌وترس‌ودرۆ
"خالید"
مرۆڤه‌کان
گالیله ئۆ گالیله‌‌ای Galileo Galilei
ئاندره‌ئائێساڕتی Andrea Sarti
مادام‌ئێساڕتی،دایکی‌ئاندر ه‌ئا،خزمه‌تکاری‌گالیله
Madame sartie
لودویکۆماڕسیلی‌لاوی‌ده‌وڵه‌م ه‌ندی‌هوڵه‌ندی ludovico Marsile
پڕیۆلی کاربه‌ده‌ستی هه‌ره‌به‌رزی زانستگه له پادوا Priuli
ساگرێدۆ هاڤه‌ڵی گالیله Sagredo
ویرجینیاکچی‌گالیله Virginia
فێدێرزۆنی‌هاوێنه‌تراش‌و هاوکاری گالیله Federgoni
میری وێنیز Le Dogo de Venise
شازاده‌ی مێدیسی‌میری فلۆڕانس Come de Medicis
خزمه‌تکاری بارگا
زانای ئاینیی
پیتۆڵ
بیرکار
که‌یبانووێکی بارگا ( پسیر)
که‌یبانووێکی بارگا (لاو)
ئه‌ندامانی شۆرای سه‌رۆکایه‌تی
دوو راهێبه
دوو سه‌رباز
پیرێ‌ژنێک
ئوسقۆفی قه‌ڵه‌و
دوو بلیمه‌ت
دوو ئه‌ستێره‌ناس
سێ که‌شیش
که‌شیشێکی له‌ڕ
کاردینالێکی پیر
کریستۆفێڕکلاویوس،ئه‌ستێره‌ناس Christophore Clavius
فۆلگانزیۆ که‌شیشی لاو Fulganji
کاردینالی نوێنه‌ری بیر پشکینن
کاردینال‌باربرینی‌پاشان‌ده‌ب ێ‌به‌پاپ Cardinal Barberini
کاردینال‌بێلاڕمین Belarmin
دوونوسه‌ری‌بیر پشکینن
دوو ژنی لاو
فیلیپۆموکیوس،بلیمه‌ت Filippo Mucius
گافۆن،سه‌رۆکی زانستگه‌ی فلۆڕانس Gaffone
وێژه‌ری گه‌ڕاڵ
ژنی وێژه‌ر
وانی Vanni
مه‌ئموور
به‌ڕێوه‌به‌رێکی پایه به‌رز
پیاوێکی نه‌ناسراو
وه‌رزێڕێ
که‌شیشێ
سنوورداران
نووسه‌ری سنوورداران
پیاوه‌کان
ژنه‌کان
منداڵه‌کان
یه‌ک
گالیله‌ئۆ گالیله‌ئی مامۆستای بیرکاری له پادوادا ده‌یه‌وێ گریمانی نوێ‌ی کۆپێرنیک سه‌باره‌ت به جیهان بسه‌لمێنێ.
له ساڵی هه‌زار و شه‌ش‌سه‌د و نۆدا ، له پادوای وێنیزا له ماڵێکی بچکۆڵانه، مه‌شغه‌ڵی زانست بڵێسه‌ی ساند و گه‌شه‌ی کرد.
گالیله‌ئۆ گالیله‌ئی ده‌یسه‌لمێنێ که خۆر خۆگره و زه‌وی ده‌سووڕێ.
مرۆڤه‌کان: گالیله، ئاندره‌ئا، مادام ئێساڕتی، لودویکۆ، کاربه‌ده‌ست.
دیمه‌ن: دیوێکی بچکۆڵانه ( دیوی گالیله و ژووری خوێندنه‌وه و نووسینی گالیله له پادوا)
کات: کازیوه
( کوڕێک به نێوی ئاندره‌ئا، کوڕی خزمه‌تکاره‌که‌ی گالیله، لیوانێ شیر و په‌نجه‌یه‌ک نان ده‌هێنێ)
گالیله: ( دڵشاد خه‌ریکی شۆردنی کراسه‌که‌یه‌تی) شیره‌که بنێ سه‌ر مێزه‌که، به‌ڵام ده‌س له هیچ په‌ڕتووکێ مه‌ده.
ئاندره‌ئا: ئاغه‌ی گالیله! دایکم ده‌یووت: ده‌بێ پوڵی شیرفرۆش بده‌ین ئه‌گینا زۆر زوو هێڵێ به ده‌ور ماڵه‌که‌مانا دێنێ.
گالیله: ده‌بێ بووترێ: دێڕێ ده‌کێشێ.
ئاندره‌ئا: هه‌رچۆن به دڵتانه. ئه‌گه‌ر پووڵ نه‌ده‌ین به ده‌ور ماڵه‌که‌مانا دێڕێ ده‌کێشێ.
گالیله: ئێستا که ئاغه‌ی کامبیۆن ده‌ور گێڕه و یه‌ک راست به‌ره‌و لای مه دێت، به رای تۆ له به‌ین دوو نوخته‌دا چ هێڵێ هه‌ڵده‌بژێرێ؟
ئاندره‌ئا: ( به پێکه‌نینه‌وه) نزیکترین رێگه، هێڵی راست.
گالیله: باشه. چتێکم بۆ داناوی. بڕوانه ئه‌م نیگاره‌ی ئاسمان. ( ئاندره‌ئا له پشت نیگاری ئاسماندا نیگارێکی گه‌وره له گریمانی بتێلمیووسی ده‌ر دێنێ)
ئاندره‌ئا: ئه‌مه چی‌یه؟
گالیله: ئۆسترلابه. ئه‌مه ده‌زگایه‌که که به رای پێشینیان نیشان ده‌دات که چۆن ئه‌ستێره‌کان به ده‌ور زه‌ویدا ده‌سووڕێن.
ئاندره‌ئا: جا چۆن؟
گالیله: باش سه‌رنجی بده. زووبه بۆ من راڤه بکه.
ئاندره‌ئا: ناوه‌راست به‌ردێکی بچکۆڵه‌یه.
گالیله: که زهوییه.
ئاندره‌ئا: ده‌وران ده‌وری چه‌ن کاسه‌یه‌کن له سه‌ر یه‌ک.
گالیله: چه‌ن دانه؟
ئاندره‌ئا: هه‌شت دانه.
گالیله: ئه‌مانه چه‌رخی بلورینن.
ئاندره‌ئا: چه‌ن گوڵۆڵه‌یه‌کی بچکۆڵه‌یان ناوه به سه‌ر کاسه‌کانه‌وه.
گالیله: که ئه‌ستێره‌ن.
ئاندره‌ئا: هه‌ندێ شریت که ووشه هایه‌کیان له‌سه‌ر نووسراوه.
گالیله: چ ووشه‌هایه‌ک؟
ئاندره‌ئا: نێوی ئه‌ستێره‌کان.
گالیله: بۆ وێنه؟
ئاندره‌ئا: گوڵۆڵه‌ی خواره‌وه مانگه. یانی وه‌ها نووسراوه و سه‌ریشیه‌وه خۆره.
گالیله: باشه. ئێستا خۆر بسووڕێنه.
ئاندره‌ئا: ( کاسه‌کان ده‌سووڕێنێ) وه‌ی چه‌ن جووانه. به‌ڵام ئێمه چۆن له‌م ناوه‌دا گیرمان کردووه؟
گالیله: ( خه‌ریکه ده‌ستی ووشک ده‌کاته‌وه) به‌ڵێ. منیش هه‌وه‌ڵ جار که ئه‌م ده‌زگایه‌م دیت، ئه‌مه‌م له خۆ پرسی. هه‌ندێ که‌س ئه‌م پرسیاره‌یان بۆ پێش دێت. ئه‌م گشته دیواره و ئه‌م گشته کاسه، بێده‌نگ و بێ بزووتن! ماوه‌ی دوو هه‌زار ساڵ مرۆڤ رای وه‌ها بوو که خۆر و هه‌موو ئه‌ستێره‌کان به ده‌وریا ده‌سووڕن. پاپ، کاردیناڵه‌کان ، شازاده‌کان، بلیمه‌ته‌که‌ن، رێکخه‌ره‌کان، به‌ڕێوه‌به‌ران، ساد و سه‌ودا گه‌ران، ماسی فرۆشه‌کان و منداڵه قووتابیه‌کان وه‌هایان بییر ده‌کرده‌وه که به بێ بزووتن له نێو ئه‌م قاپه بلوورینه‌دا ده‌ژین. به‌ڵام، ئاندره‌ئا! ئه‌مڕۆ ئێمه ئه‌مانه‌وێ له‌م قه‌فه‌زه بلوورینه بیینه ده‌ره‌وه. ئه‌ویش زۆر به په‌له. ئه‌و ده‌مانه تێپه‌ڕی و ئێستا سه‌ده‌یه‌کی نوێ دێته گۆڕه‌وه. مرۆڤ له سه‌ده‌یه‌کی پێشتره‌وه چاوه‌نوارری و ته‌مایه‌ری ئه‌م سه‌ده‌ی کردووه. شاره‌کان ته‌سکن و بازنه‌ی بیریش ته‌نگ. کۆنه‌په‌رستی مافه‌ته. به‌ڵام ئه‌گه‌ر تا ئێستا وه‌ها بووه، ئه‌مه نابێته به‌ڵگه که هه‌ر وه‌هایش بمێنێ. چونکا هه‌موو چتێ، هه‌میشه له تێپه‌ڕ بوون و گۆڕینایه، گیانه‌که‌م. به بیر و رای من ئه‌م چۆنیه‌تی‌یه به ده‌س‌پێکردنی زه‌ریا گه‌ڕی و که‌شتی گه‌ریه‌وه هاته کایه‌وه. تا ئه‌و جێگه‌ی مرۆڤ له بییر‌یه‌تی که‌شتیه‌کان هه‌میشه له درێژایی قه‌راغه‌دا ده‌هاتن و ده‌چوون، به‌ڵام ناکاو قه‌راغه‌یان به‌‌جێ هێشت و به تاو زه‌ریاکانیان پێوا. له که‌رته‌ی ئێمه‌وه ده‌نگ به‌رزه‌وه بوو که که‌ره‌ته‌هایه‌کی‌تریش هه‌ن و له‌و کاته‌وه که که‌شتیه‌کانی ئێمه ده‌چن بۆ ئه‌وێ، هه‌موو تێگه‌یشتوون که زه‌ریا که ئه‌و هه‌مووه لێ‌ی ده‌ترسان، ته‌نێ گۆلێکی بچکۆله‌یه و به‌س و به‌ره به‌ره خه‌ڵک ویستیان که له هه‌موو چتێ تێبگه‌ن و بزانن بۆ کاتێ به‌ردێ حه‌وا ده‌خه‌ن هه‌وه‌ڵ ده‌ڕواته سه‌ره‌وه و پاشان ده‌که‌وێته خوار. وه‌های لێهاتووه که پیره سه‌د ساڵه‌کان ده‌یانه‌وێ لاوه‌کان باسی چته تازه‌کانیان بۆ بگێڕنه‌وه. به‌ڵێ زۆر چت ده‌رکه‌وتووه به‌ڵام هێشتا نه‌هێنیه‌کان زۆرترن و به‌م له‌ونه، بۆ به‌ره‌ی نوێ ، کار ئێجگاره زۆره و ئه‌رکێکی مه‌زن ها به‌سه‌ر شانیانه‌وه.
کاتێ که لاو بووم له سینادا کۆشکهایه‌کم دیت و پێک‌هێنه‌رانێکم ناسی که بۆ ئه‌م باره و بار کردنی زناره گه‌وره‌کان شێوازی کۆنیان گۆڕی و ویستیان گوریسه‌کان به شێوه‌یه‌کی نوێ به‌کار ببه‌ن و ئه‌م کاره پاش چه‌ن چرکه‌یه‌ک ووت و وێژ سه‌ر‌گرت. ئه‌مه‌م که دیت، زانیم ته‌مه‌نی ده‌وره‌ی کۆن تێپه‌ڕیوه و ده‌وره‌یه‌کی نوێ ده‌ستی پێکردووه. له داهاتووێکی ئێجگار نزییکا مرۆڤ زه‌وی، یانی ئه‌و ئه‌ستێره‌ی که تیادا ده‌ژی، ده‌ناسێت. باس و نووسراوه‌ی په‌ڕتووکه کۆنه‌کان ئیتر به‌ش ناکه‌ن و ناتووانن مرۆڤ تێر و ته‌سه‌ل بکه‌ن. بنچینه‌ی رێبازگه‌ی هه‌زاران ساڵه شه‌ق ده‌بات و ئیتر جێ‌ی متمانه نی‌یه و نابێ و بێ باوه‌ڕی و گومان جێگری ده‌بێ. ئیتر دنیا ده‌ڵێن: ئه‌م قسانه هی ناو په‌ڕتووکه و ده‌بێ خۆمان له نزییکه‌وه بیبینین.
چی جێ‌ی متمانه و دڵنیایی بوو ئێستا جێ‌ی شک و گومانه.
کاتێ با هات و داوێنی شازاده‌کانی لا دا و لاقیان ده‌رکه‌وت، خه‌ڵک دیتیان که لاقیان وه‌ک لاقی هه‌موو مرۆڤێکی‌تره و ده‌رکه‌وت که له ئاسمانیشا هیچ نی‌یه و ئه‌م باسه هۆی گاڵته و پێکه‌نینی هه‌مووانه.
به‌ڵام له زه‌ویدا، ئاو کارگا نوێکانی خستووه ته‌ڕێ و له کێڵگه و کارگاکاندا هه‌زاران قۆڵ پێکه‌وه هه‌ڵکراوه و به پێ‌ی یاسایه‌کی نوێ که‌وتنه‌ته بزووتن و هه‌وڵ ئه‌ده‌ن. وه‌ها دیاره چه‌ن ماوه‌یه‌کی دی له بازاڕیشا سه‌باره‌ت به ئه‌ستێره ناسی بدوێن و ئه‌م باسه ببێته باسی هه‌موو لا و منداڵی ماسی فرۆشه‌کان بچنه فێرگه.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
ویرایش توسط behnam5555 : 04-05-2012 در ساعت 12:20 PM
|
|
جای تبلیغات شما اینجا خالیست با ما تماس بگیرید
|
|
04-05-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
ژینی گالیله
ژینی گالیله ( 2 )
ئێستا هه‌موو به دوای چتی نوێن و پێیان خۆشه که گریمانێکی نوێ دنیا راشه‌کێنێ. له‌وه‌ته‌ی دنیا هه‌یه وه‌هایان زانیوه که ئه‌ستێره‌کان له‌سه‌ر چه‌رخێکی بلوورین سوارن و به‌وه‌وه چه‌سپاون تاکوو نه‌که‌ونه خواره‌وه. ئه‌مڕۆ ئه‌م ئیزنمان به خۆمان داوه که بهێڵین ئه‌ستێره‌کان سه‌ر به خۆ بسووڕێن و بێ وێستانن له هات و چوودا بن و مینا که‌شتیه‌کانی مه، هه‌میشه له سه‌فه‌ردا بن.
عه‌رز به خۆشییه‌وه به ده‌ور تاوا ده‌سووڕێ و ماسی فرۆشه‌کان ، ساوسه‌وداگه‌ران، شازاده‌کان و کاردیناڵه‌کان و ته‌نانه‌ت پاپیش له‌گه‌ڵیا ده‌سووڕێن.
جیهان له چاو لێک نانێکا چه‌قی خۆی له ده‌س داوه و ئه‌مڕۆ هه‌موو که‌س ده‌تووانێ چه‌قی جیهان بێ و هه‌روه‌ها هیچ که‌س ناتووانێ چوونکا هه‌موو ده‌تووانن و که‌شتیه‌کانی مه ده‌چنه ده‌ریا و ئه‌ستێره‌کانیشمان له ناو ئه‌ردی پان و پۆڕا ده‌سووڕێن. ئه‌مڕۆ ته‌نانه‌ت له شه‌ترنجیشا هه‌موو رووخه‌کان هه‌موو خانه‌کان ده‌گه‌ڕن. هۆنه‌ر سه‌باره‌ت به‌م باسه چۆن ده‌دوێ.
ئاندره‌ئا: ئه‌ی کازێوه پێگه‌یشتووه‌کان/ ئه‌ی فێنکه بای قه‌راغه‌کان/ شیره‌که‌تان پخۆن/ ئێستا که‌سانێ بۆ دیتنتان دێن و سه‌ر و دڵتان ده‌گرن.
گالیله: له‌و چتانه‌ی که دوێنێ بۆم باس کردی تێگه‌یشتووی؟
ئاندره‌ئا: چی؟ کووپرنێک ( ناوه‌که‌ی نازانێ) و چه‌رخ و فه‌له‌که‌که‌ی؟
گالیله: ئه‌رێ کۆپێرنیک و چه‌رخ و فه‌له‌که‌که‌ی.
ئاندره‌ئا: نا. چۆن ده‌تانه‌وێ من له‌م باسانه تێبگه‌م. زۆر ده‌گمه‌نه. پێم گرانه. مانگی ئوکتۆبر من تازه ته‌مه‌نم ده‌بێته یازده ساڵ.
گالیله: من ده‌مه‌وێ که تۆ تێبگه‌یت و فێر بیت. من کار ده‌که‌م و له باتی ئه‌وه‌ی که پووڵی شیرفرۆش بده‌م پاڕتووک ده‌کڕم تاکوو تێگه‌یشتن و فێر بوونی ئه‌م چتانه هاسان بێت.
ئاندره‌ئا: له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یشدا ، ئه‌ز به چاوی خۆ ده‌بینم که به‌یان خۆر له لایه‌که و ئێواره له لایه‌کی دی. ده‌ی که وابێ خۆر ناوێستێ و ده‌گه‌ڕێ.
گالیله: ده‌بینی! چ ده‌بینی؟ تۆ هیچ نابینی. ته‌نێ ده‌ڕوانی. روانین جیا له بینینه.( ته‌شته‌که ده‌نێته ناوه‌راست دیوه‌که) باشه. ئه‌مه خۆره. دانیشه( ئاندره‌ئا له سه‌رکه‌تێ داده‌نیشێ. گالیله له پشتیه‌وه راده‌وه‌ستێ.) خۆر له کوێ‌یه؟ لای راست یا خۆ لای چه‌پ؟
ئاندره‌ئا: چه‌پ.
گالیله: چۆن ده‌چێته لای راست؟
ئاندره‌ئا: به‌و شێوه که ئێوه هه‌ڵیگرن و بینێنه ئه‌و لا.
گالیله: جۆرێکی‌تر نابێ؟ ( ئاندره‌ئا به که‌ته‌که‌وه هه‌ڵده‌گرێ و ده‌یباته ئه‌و به‌ر ته‌شته‌که) ئێستا خۆر له کام لایه؟
ئاندره‌ئا: لای راست.
گالیله: له جێگه‌ی خۆی بزووت؟
ئاندره‌ئا: نا.
گالیله: چی بزووت؟
ئاندره‌ئا: من.
گالیله: ( ده‌نه‌ڕێنێ) هه‌ڵه‌یه گه‌مژه‌ی نه‌زان. که‌ته‌که بزووت.
ئاندره‌ئا: له‌گه‌ڵ منا که له سه‌ری دانیشتووم.
گالیله: هه‌ڵبه‌ت. که‌ته‌که زهوییه و تۆیش به سه‌ریه‌وه‌ی.
مادام ئێساڕتی: ( له بۆ کۆ کردنه‌وه‌ی نوێنه‌کانی گالیله هاتووه. ده‌ڕوانێ) ئاغه‌ی گالیله! ئاندره‌ئا چی لێده‌که‌ی؟
گالیله: بینینی فێر ده‌که‌م، مادام ئێساڕتی.
ئێساڕتی: ئه‌ویش به گه‌ڕانن به ده‌ور ژووره‌که‌دا؟
ئاندره‌ئا: ده‌س‌هه‌ڵگره دایه. تۆ تێناگه‌ی.
ئێساڕتی: ده‌ی! ئه‌ی تۆ تێده‌گه‌ی؟ ئاغه‌یه‌کی لاو هاتووه لای ئێوه ده‌رس بخوێنێ. ته‌ڕپۆشه و نووسراوه‌یه‌کیشی پێ بوو( نامه‌یه‌ک ده‌دا به گالیله) ئه‌وه‌نده له‌سه‌ر ئه‌م باسانه ده‌ڕۆن که ئاندره‌ئا به من ده‌ڵێ دوو و دوو ده‌کاته پێنج. هه‌موو ئه‌و چتانه‌ی که پێ‌ی دهڵێی تێکه‌ڵیان ده‌کات. دوێنێ شه‌و ده‌یویست به هه‌ر نرخێ بێ به من بسه‌لمێنێ که زه‌وی به ده‌ور خۆردا ده‌سووڕێ. ده‌یووت ئاغه‌یه‌ک به نێوی کی‌پڕنێک ئه‌مه‌ی سه‌لماندووه.
ئاندره‌ئا: ئاغه‌ی گالیله! مه‌گه‌ر کووپێڕنێک ئه‌مه‌ی نه‌سه‌لماندووه؟ خۆتان پی بڵێن با باوه‌ڕ بکات.
ئێساڕتی: چی؟ به راستی تۆ ئه‌م قسه قۆڕانه‌ی فێر ده‌که‌ی؟ بۆچی؟ بۆ ئه‌وه‌ی که بچێته فێرگه و ئه‌م قسانه جاڕ بدات. ئه‌وکاته که‌شیشه‌کان زۆر بۆ من بێنن که ئه‌م منداڵه قسه‌ی پڕ به ده‌می خۆ نی‌یه و کفری گه‌وره گه‌وره ده‌کات. ترێق نابنه‌وه ئاغه‌ی گالیله؟
گالیله: ( به‌رقلیان ده‌خوات) بڕوانن مادام ئێساڕتی من و ئاندره‌ئا پاش هه‌ندێ لێکۆڵینه‌وه‌ی زۆر و قیژ و واژێکی ئێجگار چت‌هایه‌کمان ده‌ست که‌وتووه و رامان وه‌هایه که ئیتر له‌مه زیاتر بێده‌نگ نه‌بین. ده‌ورێکی تازه و سه‌ده‌یه‌کی نوێ ده‌س پێده‌کات که ژیان له‌ودا به چێژ و تامتره.
ئێساڕتی: ده‌ی هیوادارم که له‌م ده‌وره نوێیه‌دا بتووانین پووڵی شیرفرۆش بده‌ین( نامه‌که پیشان ده‌دات) تکایه بۆ جارێکیش بووه به قسه‌ی من بکه‌ن و وه‌کوو قووتابیانی‌تر وڵامی نه‌ی پێ مه‌ده‌ن و ... من له بیری قه‌رزه‌که‌ی شیر فرۆشام( ده‌ڕواته ده‌ره‌وه)
گالیله: ( پێده‌که‌نێ) لێم‌گه‌ڕێ با شیره‌که‌م بخۆم( به ئاندره‌ئا) دوێنێ چه‌ند چتمان ده‌س که‌وت.
ئاندره‌ئا: هه‌ر بۆ ئه‌وه به دایکمم ووت که ده‌می ماق بمێنێ، ئه‌گینا جۆر ده‌رنایێ. ئێوه به منتان ووت که ءه‌رز هه‌م به ده‌ور خۆرا ده‌گه‌ڕێ هه‌م به ده‌ور خۆیا. ئێوه که‌ته‌که‌تان به لاشانا به ده‌ور خۆیا سووڕان. نه وه‌ها ( به قۆڵی حه‌ره‌که‌تێ بۆ به‌رۆ ده‌کات) ئه‌گینا روونه که من ده‌که‌وتم. بۆ که‌ته‌که‌تان بۆ به‌ره‌وه نه‌سووڕان؟ بۆ ئه‌وه‌ی که روونه که ئه‌گه‌ر عه‌رز وه‌ها بسووڕی من ده‌که‌ومه خواره‌وه. دیتتان ، ئه‌م جاره گیر که‌وتن.
گالیله: له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یشدا پێم سه‌لماندی که...
ئاندره‌ئا: به‌ڵام دوێنێ شه‌و بیرم لێ کرده‌وه و دیتم هه‌گه زه‌ویی به راستی بسووڕایه‌ت، من شه‌و و سه‌ره‌و نخوون ده‌بوومه‌وه، ئه‌میشه که روونه.
گالیله: ( سێفێک له‌سه‌ر مێزه‌که هه‌ڵده‌گرێ) بڕوانه، ئه‌مه زهوییه.
ئاندره‌ئا: نا ئاغه‌ی گالیله. به‌م چتانه راڤه‌ی مه‌که. به‌م بیانووانه هه‌میشه پیرۆز ده‌بی.
گالیله: ( سێفه‌که داده‌نێته‌وه) زۆر باشه.
ئاندره‌ئا: هه‌گه که‌سێ چاوبه‌س بێ هه‌میشه به نواندنی نوێنه‌ره‌کان به ئامانج ده‌گات. به‌و له‌ونه‌ی که ئێوه منتان به ده‌ور ژووره‌که‌دا خولانده‌وه، من ناتووانم دایکم به که‌ته‌که‌وه هه‌ڵبگرم. که وایه ئه‌مه نیشانکردێکی چه‌وته. باشه . ئێستا هه‌گه سێف زه‌وی بێ، چ ده‌بێ؟ هیچ نابێت.
گالیله: ( پێده‌که‌نێ) ئه‌ڵبه‌ت بۆ ئه‌وه‌ی که تۆ ناته‌وێ تێبگه‌ی.
ئاندره‌ئا: دیسان هه‌ڵیگره‌رۆ. ئاخر چۆن من شه‌و تا به‌یان سه‌ره‌ونخوونم؟
گالیله: باشه ئه‌مه زهوییه و ئه‌میشه تۆی( پڕووشێ له کۆتی دار ده‌که‌نێته‌وه و ده‌یکات به سێوه‌که‌دا) ئێستا زه‌ویی ده‌س ده‌کات به سووڕانن.
ئاندره‌ئا: ئێستا من سه‌روخوار شۆڕه‌وه ده‌بم.
گالیله: چۆن؟ باش بڕوانه . سه‌رت له کوێێیه؟
ئاندره‌ئا: ( سێوه‌که پیشان ده‌دات) ئه‌وه‌تا، خواره‌وه.
گالیله: چی؟ ( سێوه‌که بۆ دواوه ده‌سووڕێنێ) سه‌ری تۆ هه‌میشه له سه‌ر جێگه‌ی خۆی نی‌یه؟ پاکانت هه‌میشه له خواره‌وه نین؟ کاتێ ئه‌مه ده‌سووڕێنم هه‌ر وه‌ها له‌سه‌ر جێدا نیت؟
ئاندره‌ئا: نا. ئه‌ی بۆ نابینم که بسووڕێم؟
گالیله: بۆ ئه‌وه‌ی که تۆیش له‌گه‌ڵ عه‌رزا ده‌سووڕێ‌ی. تۆ و هه‌وای سه‌ر سه‌ری تۆ و هه‌موو چتێ که له‌سه‌ر زه‌وییدایه.
ئاندره‌ئا: ئه‌ی بۆ مرۆڤ وه‌ها ده‌زانێ که خۆر ده‌ڕوات؟
گالیله: ( دیسان سێوه‌که ده‌سووڕێنێ) تۆ زه‌ویی له سه‌ره‌وه چاو لێده‌که‌ی و زه‌ویی هه‌میشه له ژێر پێ‌ی تۆدایه و به رێژه‌ی تۆ نابزوێت و بێ جم و جووڵه. ئێستا بڕوانه سه‌ره‌وه، چراکه له سه‌ر سه‌رته. باشه . ئێستا ئه‌گه‌ر من سێوه‌که بسووڕێنم، چی له‌سه‌ر سه‌رته؟ سه‌ر سه‌رت تماشا بکه. چراکه له کوێ‌یه؟
ئاندره‌ئا: خواره‌وه.
گالیله: دیتت؟
ئاندره‌ئا: ئه‌مه زۆر جووان بوو. دایکم به بیستنی ته‌واو ماق ده‌بێ.( لودویکۆ ماڕسیلی لاوی ده‌وڵه‌مه‌ند دێته ژووره‌وه)
گالیله: مه‌گه ئێره خانه هه‌رکه‌س بیه‌وێ بێته ژووره‌وه؟
لودویکۆ: کات باش مامۆستا. من لودویکۆ ماڕسیلیم.
گالیله: ( نامه‌که ده‌خوێنێته‌وه) له هوله‌نده‌وه هاتوون؟
لودویکۆ: به‌ڵێ. له‌وێ ئێجگار نێوی ئێوه‌مان بیستبوو، مامۆستا!
گالیله: خانه‌واده‌ی ئێوه له کامپانیادا مڵکیان هه‌یه؟
لودویکۆ: دایکم ئاواتی ئه‌وه‌ی بوو که من ده‌ور و به‌ر ببینم و بزانم له دنیادا چ باسه و ...
گالیله: وه له هوله‌ندا بیستتان که له ئیتالیادا باس و خه‌به‌ری من هه‌یه؟
لودویکۆ: چون دایکم هیواداره که من زانست فێر ببم...
گالیله: ده‌رسی تایبه‌تی مانگی ده سککه.
لودویکۆ: به‌سه‌ر چاوان مامۆستا.
گالیله: خۆشت له چی دێ؟
لودویکۆ: له چاره‌وێ.
گالیله: دروست.
لودویکۆ: مامۆستا! من مێشکی خوێندن و فێر بوونم نی‌یه.
گالیله: دروست. هه‌رگا وه‌هایه مانگی پانگزه سککه.
لودویکۆ: با چاوان مامۆستا.
گالیله: من ته‌نێ کازێوه‌کان ده‌تووانم به تۆ ده‌رس بڵێم. به‌ڵام ئه‌ندره‌ئا . ئه‌مه ئیتر به زه‌ره‌ری تۆ سه‌ر ده‌گرێ چون ده‌رفه‌تێک بۆ تۆ نامێنێ. تێگه‌یشتی؟ ئاخر خۆتۆ پووڵت نی‌یه.
ئاندره‌ئا: ئێستا که من ده‌رم. ئیزن ئه‌ده‌ن سێوه‌که هه‌ڵگرم؟
گالیله: هه‌ڵیگره( ئاندره‌ئا ده‌ڕواته ده‌ره‌وه)
لودویکۆ: به‌ڵام ده‌بێ تاقه‌ت و حه‌وسه‌له‌ی چکتان ببێ که بتووانن له‌گه‌ڵ مندا سه‌ر و که‌لله لێده‌ن. به تایبه‌ت که له زانستدا مه‌سه‌له‌کان به شێوه‌یه‌کن که له‌گه‌ڵ عه‌قڵا یه‌ک ناگرنه‌وه. بۆ وێنه ئه‌م لووله ناباره چاو لێ بکه‌ن که له ئامێستڕداما ده‌یفرۆشن. ئه‌ز باش ژێره و ژوورم کرد. به‌رگێکی چه‌رمی سه‌وز و دوو هاوێنه، یه‌کێ به‌م شێوه( هاوێنه‌یه‌کی چاڵ به ده‌س نیشان ده‌دات) یه‌کێکیش به‌م شێوه( هاوێنه‌یه‌کی به‌رز به ده‌س نیسان ده‌دات) بیستوومه که یه‌کیان چت که‌وره ده‌کاته‌وه و ئه‌وی‌تریان بچووک. هه‌ر مرۆڤێکی عاقڵ وه‌ها ده‌زانێ که ئه‌م دوو هاوێنه کاری یه‌کتر له ناو ده‌به‌ن. به‌ڵام وه‌ها نی‌یه و له نێو ئه‌م لووله‌وه مرۆڤ هه‌موو چتێ پێنج به‌رابه‌ر ده‌بینێ. زانستی ئێوه‌یش هه‌ر ئه‌مه‌یه ئیتر.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
04-05-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
ژینی گالیله ( 3 )
گالیله: مرۆڤ چ چتێ پێنج به‌رابه‌ر گه‌وره‌تر ده‌بینێ؟
لودویکۆ: زه‌نگی کلیسه‌کان، کۆتره‌کان، هه‌ر چتێ که دوور بێ.
گالیله: خۆتان زه‌نگی کلیسه‌تان گه‌وره‌تر دیت؟
لودویکۆ: به‌ڵێ مامۆستا.
گالیله: لووله‌که دوو هاوێنه‌ی بوو؟ ( له‌سه‌ر کاغه‌زا ده‌یکێشێ) وه‌ها بوو؟ ( لودویکۆ به سه‌ر ده‌ڵێ وه‌ها بوو) ده‌مێکه‌یه داهاتووه؟
لودویکۆ: وه‌ها بزانم چه‌ند رۆژ پێش له‌وه‌ی له هوله‌ند بێمه ده‌ره‌وه. به‌ڵام تازه هاتبووه بازاڕه‌وه.
گالیله: ( زبان خۆش) بۆ ده‌تانه‌وێ فیزیک بخوێنن؟ بۆ ناتانه‌وێ په‌روه‌رده کردنی چاره‌وێ بخوێنن؟ ( مادام ئێساڕتی دێته ژووره‌وه به‌ڵام گالیله نایبینێ)
لودویکۆ: دایکم پێ‌ی وایه که تۆزێ زانست پێویسته. ده‌زانن که له‌م دنیادا و له‌م رۆژگاره‌دا هه‌موو زانست ده‌که‌نه مه‌زه‌ی شه‌راب.
گالیله: هه‌ر وه‌ها ده‌کرێ زبانه له بیرچووه‌کان یا خۆ زانستی ئاینیی هه‌ڵبژێرن. هاسانتره. ( مادام ئێساڕتی ده‌بینێ، به په‌له) باشه. دوا نیوه‌ڕۆ‌ی سێ‌شه‌ممه بێن( لودویکۆ ده‌ڕوات) بۆ وه‌ها پیاما ده‌ڕوانی؟ خۆ گلم دایه‌وه.
ئێساڕتی: چون چاوتان به من که‌وت، کاربه‌ده‌ستی ده‌وڵه‌ت له زانستگه‌دا له ده‌ره‌وه ته‌مایه‌رتانن.
گالیله: بڵێن بێته ژوور. ئه‌مه گرینگه. به‌ڵکو پانگسه‌د سککه‌که دروست بووبێ. ئه‌و کاته ئیتر قووتابیم بۆ‌چی‌یه؟!( مادام ئێساڕتی کاربه‌ده‌ست ده‌هێنێته ژووره‌وه. گالیله به په‌له چه‌ن ژمارده‌یه‌ک له‌سه‌ر لێنووس ده‌نووسێ) کات باش سککه‌یه‌کم پێ بده به قه‌رز( کاربه‌ده‌ست سککه‌یه‌ک ده‌دات به گالیله. گالیله‌یش ده‌یدات به مادام) ئاندره‌ئا بنێره بۆ لای چاوێلکه‌ساز و بڵێ دوو هاوێنه بکڕێت. ئه‌میشه ئه‌ندازه‌کانی ( مادام کاغه‌زه‌که وه‌رده‌گرێت و ده‌ڕواته ده‌ره‌وه)
کاربه‌ده‌ست: به خزمه‌ت گه‌یشتم که سه‌باره‌ت به داخوازی ئێوه یانی زیاد کردنی مزتان به هه‌زار سککه بدوێم. به‌داخه‌وه که نه‌م‌تووانی زانستگه رازی بکه‌م. خۆتان باش ده‌زانن که ده‌رسی بییرکاری که‌م که‌س به لای زانستگه‌دا ده‌کێشێ. له بییرکاری، به کورتی: نان و ئاو ناڕوێت. نه ئه‌وه‌ی که جه‌مهووری قه‌یری بییرکاری نه‌زانێ، نا به‌ڵام بییرکاری نه به راده‌ی پیتۆڵی پێویسته و نه به راده‌ی زانستی ئایینی به‌هره داره. ئه‌ڵبه‌ت بۆ بلیمه‌تان تام و له‌زه‌تێکی بێ‌کۆتایی و تایبه‌تی هه‌یه و ...
گالیله: ( به‌سه‌ر کاغه‌زه‌کانیدا دانووخاوه) ئاغه‌ی به‌ڕێز! من ناتووانم به پانسه‌د سککه بژیم و سه‌ر و بنی ژیانم بهێنمه یه‌ک.
کاربه‌ده‌ست: بڕوانن ئاغه‌ی گالیله! ئێوه حه‌وته‌ی دوو جار، هه‌ر جارێ دوو کاژێڕ ده‌رس ده‌ده‌ن. ناوبانگی به‌رز و بێ وێنه‌تان تا بته‌وێ قووتابیانێک بۆ دێنێ که ده‌تووانن پووڵ بده‌ن. مه‌گه ئێوه قووتابی تایبه‌تیتان نی‌یه؟
گالیله: کاکی خۆم! ئێجگار زیاتر له ئه‌ندازه‌م هه‌یه. هه‌میشه فێر ده‌که‌م و فێر ده‌که‌م، ئه‌ی که‌ی فێر ببم؟ به‌داخه‌وه و زۆر به داخه‌وه که من به وێنه‌ی مامۆستایانی ئایینی عه‌قڵی گشتی نیم. ئه‌ز نه‌زانم. ئه‌ز هیچ نازانم. ده‌ی که وه‌هایه ده‌بێ کون و درزی زانستم بگرم و بیچنمه‌وه، که‌ی ده‌تووانم وه‌ها بکه‌م؟ که‌ی به ساخ کردنه‌وه بگه‌م؟ ئاغه‌ی ئازیز! زانستی من تینووی زانستی زیاتر و نوێتره. سه‌باره‌ت به گرینگترین مه‌سه‌له‌کان هێشتا چتێ زیاتر له گریمان نی‌یه له‌به‌ر ده‌ست‌دا و هه‌گه مه ئه‌م گریمانانه نه‌سه‌لمێنین، ئه‌ی کێ بیانسه‌لمێنێ؟ هه‌گه من بۆ ئه‌وه‌ی له برسیه‌تیدا نه‌مرم. مه‌جبوورم به مێشک هه‌موو زبان نه‌زانێکا رۆکه‌م که دوو دێڕی هاوسه‌نگ و به‌رانبه‌ر له کۆتاییدا به یه‌ک ده‌گه‌ن، ئه‌ی چۆن هه‌نگاوێ به‌ره‌و پێش هه‌ڵبگرم؟
کاربه‌ده‌ست: له بیرتان نه‌چێ که هه‌رچه‌ن جه‌مهووری به ئه‌ندازه‌ی هه‌ندێ له شازاده‌کان مز نادات، به‌ڵام له باتیدا ئازادی پرس و جۆ و ساخ کردنه‌وه پشتگری ده‌کات. له پادوادا ئێمه ته‌نانه‌ت بوونی پڕۆتستانه‌کان به نێوی گوێڕاگر قه‌بووڵ ده‌که‌ین و ره‌ده‌ی دوکتورایان پێده‌ده‌ین. هه‌رچه‌ند که سه‌لما، دووپاته‌ی ده‌که‌مه‌وه ئاغه‌ی گالیله! سه‌لما که ئاغه‌ی کڕمۆنینی قسه‌ی دژ به ئایینی کردووه به‌ڵام نه ته‌نیا نه‌ماندا ده‌س ده‌زگای بیرپشکنین به‌ڵکوو مزیشمان زیاد کرد. لێره‌وه تا هوله‌مد هه‌موو ده‌زانن که وێنیز جه‌مهورییه‌که که قسه‌ی بیرپشکنین ، بۆی ئایه‌ته و هه‌موو ده‌بێ به گوێره‌ی بکه‌ن. بۆ ئێوه که ئه‌ستێره‌ناسن و ... یانی زانستتان زۆر له مێژه‌وه‌یه که ریز له کلیسه ناگرێ، ئه‌م مه‌سه‌له ئه‌بێ ئێجگار گرینگ بێ.
گالیله: ئێوه هه‌ر لێره‌وه جیۆردانۆ بڕۆنۆتان نارد بۆ رۆم. بۆ؟ بۆ ئه‌وه‌ی که گریمانی کوپێرنیکی لا به دروست بوو...
کاربه‌ده‌ست: نا. نه به‌م هۆیه که گریمانی کوپێرنیکی لا به دروست بوو – که ئه‌بێ بیشڵێم که هه‌ڵه‌یه- به‌ڵکوو به‌و هۆیه که ...
به راستیش وه‌ها باشه که سه‌باره‌ت به پیاوێ که له ناو ئاگرا برژا نه‌دوێین. چونکو له‌گه‌ڵ ئازاریشدا دروست نی‌یه که ناوی که‌سێ که کلیسه له‌حنه‌تی لێ کردووه، له کووچه و کۆڵاندا بێته سه‌ر زبان. ته‌نانه‌ت لێره‌یش دروست نی‌یه ناوی ببه‌ین- باش نی‌یه.
گالیله: کاکی من! فه‌رموون بزانم، پشتیوانی ئێوه له ئازادی بیر و بڕوا ، ساد و سه‌ودایه‌کی باشه؟! نه؟ ئێوه مامۆستایان به دێوه زمه‌ی بیر پشکنین له شوێنه‌کانی دی ده‌ترسێنن و لێره به مزێکی که‌مه‌وه رایان ده‌گرن. یانی ئێوه هه‌ندێ له مزی مامۆستایان به بیانووی پشتگریتان له‌وان به‌رانبه‌ر به بیر پشکنین بۆ خۆ هه‌ڵده‌گرن.
کاربه‌ده‌ست: بێ ئینسافیه. ئه‌مه بێ ئینسافیه! ئه‌گه‌ر بێ سه‌واد و زانستی بیر پشکنین بتووانێ به‌رگری له گه‌شه و پشکووتنی بیرتان بکات، ماوه و ده‌رفه‌تی خوێندن و ساخ کردنه‌وه‌تان بۆ چی‌یه؟ هیچ شازاده‌یه‌ک به بێ که‌شیش نی‌یه. هه‌روه‌ها که هیچ گوڵێک بێ دڕوو نی‌یه.
گالیله: ئازادی بیر کردنه‌وه به بێ ماوه و ده‌رفه‌تی ئازاد بۆ بیر کردنه‌وه به کاری چی دێت؟ چ به‌سه‌ر بیر کردنه‌وه و ساخ کردنه‌وه‌دا دێت؟ به‌ڵکوو رۆژێ ئه‌م ده‌سکه‌وتانه سه‌باره‌ت به یاسای که‌وتنه‌وه‌ی ئه‌جسام ( به‌سته‌یه‌کی نووسراوه ده‌دات به کاربه‌ده‌ست) به کاربه‌ده‌ستانی زانستگه نیشان بده‌ی و پرسیاریان لێ بکه‌ی ئاخۆ ئه‌مانه به چه‌ند سککه‌یه‌کی زیاتر نایه‌ژین؟
کاربه‌ده‌ست: نرخی ئه‌م ده‌ست که‌وتانه ئێجگار زیاتره.
گالیله: ئێجگار زیاتر که‌چی عه‌رز که‌م. ته‌نیا پانگسه‌د سککه زیاتر.
کاربه‌ده‌ست: هه‌رچتێ به ئه‌ندازه‌ی پووڵێ که په‌یدای ده‌کات نرخی هه‌یه. هه‌گه پووڵتان ده‌وێ ده‌بێ کارێکی‌تر بکه‌ن. بۆ زانستێ که ده‌یفرۆشن ناتووانن نرخێکی زیاتر له‌وه‌ی که ئه‌م زانسته بۆ خاوه‌نی په‌یدای ده‌کات داوا بکه‌ن. بۆ وێنه بڕواننه پیتۆڵی که ئاغه‌ی کۆلۆمبا له فلوڕانسدا ده‌یفرۆشێ. ئه‌م پیتۆڵیه به لانیکه‌مه‌وه ساڵی ده هه‌زار سککه خێری بۆ ئه‌میری فلۆڕانس تێدایه. پای لێ ده‌نێم که یاسای ئێوه سه‌باره‌ت به که‌وتنه‌وه‌ی ئه‌جسام ئێجگار ده‌نگی داوه‌ته‌وه. له پاریس و پڕاگاریزتان لێده‌نێن و به شانازییه‌وه ناوتان ده‌به‌ن. به‌ڵام که‌س به‌م بۆنه‌یه‌وه پووڵێک به زانستگه‌ی پادوا نادات. مامۆستا، به‌دبه‌ختی ئێوه پسپۆڕی ئێوه‌یه.
گالیله: تێده‌گه‌م، ئازادی ساد و سه‌ودا. ئازادی لێکۆڵینه‌وه. یاخۆ ئازادی ساد و سه‌ودای لێکۆڵینه‌وه. به‌ڵێ!
کاربه‌ده‌ست: چ شێوه درکاندنێ. ئاغه‌ی گالیله! من تێبینییه‌کانی ئێوه باش تێناگه‌م. به بڕوای من چۆنیه‌تی ساد و سه‌ودای جه‌مهووریمان جێ‌ی گاڵته نی‌یه و من به ناوی کاربه‌ده‌ستێکی زانستگه هیچ کاتێ ناتووانم له‌گه‌ڵ ئه‌م شێوه تێبینیه ناله‌باره‌دا هاوبڕوا ببم. باش بڕواننه ده‌ور و به‌رمان و چۆنایه‌تی سه‌ده‌مان له‌به‌ر چاو بگرن و بیر له‌وه‌یش بکه‌نه‌وه که له زۆر جێدا زانست له ژێر قه‌مچی دیلیه‌تیا خۆی گرمۆڵه کردووه! له زۆر جێدا به‌رگی چه‌رمی په‌ڕتووکه‌کانیان دڕاندووه و به چه‌رمه‌که‌یان قامچییان درووست کردووه. له زۆر جێدا نابێ بزانی به‌رد چۆن ده‌که‌وێته‌وه، به‌ڵکوو ده‌بێ هاو بڕوای ئه‌ره‌ستوو بیت. له زۆر جێدا چاو ته‌نێ له بۆ خوێندنه‌وه پێویسته. ئه‌ڵبه‌ت له جێیه‌کدا که ته‌نێ یاسای ئه‌ژنۆ کووتین شیاوی رێز بێت، ئیتر یاسای که‌وتنه‌وه‌ی ئه‌جسام به‌کاری چی دێت؟ له باتیدا بڕوانن که جه‌مهووری مه چه‌ن به گه‌رمی پشتگری بییری ئێوه ده‌کات. ئێوه لێره ده‌تووانن درێژه به کاره‌کانتان بده‌ن و هیچ که‌س به سه‌ر سه‌رتانه‌وه رانه‌وه‌ستاوه.
لێره هه‌موو به شانازییه‌وه له « فیزیکی باشتر» ده‌دوون و پێشکه‌وتنی فیزیکیش ئه‌ڵبه‌ته به‌و هۆیه‌وه‌یه که هه‌موو ده‌یانه‌وێ ده‌زگای قاڵێ چنینێکی باشتریان ببێ. پێکه‌وتوترین هاوشاریه‌کانمان دێن بۆ دیتنی تۆ و ئه‌وانه‌ی که ماوه‌یان به نرخه و ئیزن ده‌ده‌ن تۆ ده‌س‌که‌وته‌کانی خۆتیان پێ پیشانده‌ی. مامۆستا! ساد و سه‌ودا بێ بایه‌خ نی‌یه و لێره هه‌موو که‌س پێ‌ی خۆشه تۆ کار بکه‌یت و به‌رگریت لێ ناکه‌ن. مامۆستا! دان به مه‌دا بنێ که لێره که‌س به‌رگریت لێ ناکات.
گالیله: ( ناهومێد) به‌ڵێ.
کاربه‌ده‌ست: به‌ڵام سه‌باره‌ت به باری که‌ره‌سه‌یی مه‌سه‌له‌که. باشه . دیسان چتێ به جووانی خشته به ناو بانگه‌کانتان درووست بکه‌ن که به یارمه‌تی ئه‌وان( به قامکه‌کانی ده‌ژمێرێت) به بێ شاره‌زایی له بیرکاریدا ، ژماردن و دێڕ کێشان سه‌ر ده‌گرێت و ده‌کرێ قازانجی ئاوێته‌ی سه‌رمایه بژمێرێیت. ده‌کرێ نه‌خشه‌ی خانووێک به چکۆله‌ترین و یا خۆ گه‌وره‌ترین پێوه‌ر بکێشرێت. هه‌ر وه‌ها قورسایی گولله‌یه‌کی تۆپ دابین بکرێت.
گالیله: بێ بایه‌خه.
کاربه‌ده‌ست: چۆن؟ چتێ پیاوه هه‌ره ماقووڵه‌کانی نوقمی خوازت و ویست کردووه و پووڵی نه‌ختی پێک هێناوه به بڕوای ئێوه بێ بایه‌خه؟ بیستوومه که ته‌نانه‌ت ژێنڕاڵ ئێستفانۆگرێی به یارمه‌تی ئه‌م به‌رهه‌مه، ده‌تووانێ ریشه‌ی ژماره‌کان تێ بگات و بفامێ.
گالیله: به راستی که جێ‌ی سه‌ر سووڕمانه پڕیۆلی! له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یشدا ، ئێوه منتان هاندا. له‌وانه‌یه بتووانم چتێ‌تر وه‌ک ئه‌وه‌تان بۆ درووست بکه‌م.( کاغه‌زێک و نه‌خشه‌یه‌ک هه‌ڵده‌گرێت)
کاربه‌ده‌ست: به راستی؟ ئێجگار باشه . مامۆستا ! رێ‌ی چاره‌سه‌ر کردن ئه‌مه‌یه و ئێمه ده‌زانین که ئێوه پیاوێکی هه‌ڵکه‌وتوون. ئه‌ڵبه‌ت ببوورن ، هه‌ڵکه‌وتوو ناڕازی.
گالیله: ناڕازی؟ به‌ڵی من ناڕازیم و هه‌ر به‌م هۆیه‌وه پێم وایه ئه‌گه‌ر رێزاڵێ مێشکتان ببووایه‌ت ده‌بوا پووڵێکی باشترتان به من بدایه‌ت. چون من له خۆم ناڕازیم و ئێوه‌یش من ناچار ده‌که‌ن که له ئێوه‌یش ناڕازی بم. وێنیزیه به‌ڕێزه‌کان! من پێم ناخۆش بی‌یه هه‌گه له ده‌ستم بێت له کارگاکان و تۆپ داڕژاننتانا یارمه‌تیتان بده‌م، به‌ڵام ئه‌و کاته ده‌رفه‌تێکم نابێت تا وه‌کو لێکۆڵینه‌وه‌ی زانستی خۆم درێژه بده‌م. لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک که بۆ مانم پێویسته و بۆ ژیانم جێ‌ی نیازه. ئێستا چل و شه‌ش ساڵ ته‌مه‌نمه و هێشتا نه‌متووانیوه کارێ بکه‌م که خۆم رازی بکات.
کاربه‌ده‌ست: له‌مه زیاتر سه‌رتان نایه‌شێنم.
گالیله: سپاست ده‌که‌م. لای تۆ خۆش.
کاربه‌ده‌ست: ماڵ ئاوا( ده‌ڕوات. گالیله به ته‌نێ ده‌مێنێته‌وه و ده‌س ده‌کات به کار. ئاندره‌ئا به پڕتاو خۆ ده‌کات به ژوورا)
گالیله: ( کار ده‌کات) بۆ سێوه‌که‌ت نه‌خوارد؟
ئاندره‌ئا: ده‌مه‌وێ هه‌ر وه‌ها نیشانی دایکمی بده‌م و پێ‌ی بسه‌لمێنم که زه‌ویی ده‌سووڕێ.
گالیله: گوێگره ئاندره‌ئا! له‌گه‌ڵ هیچکه‌سا سه‌باره‌ت به بیر و رامان مه‌دوو.
ئاندره‌ئا: بۆچ؟
گالیله: کاربه‌ده‌سته‌کان قاغه‌یان کردووه.
ئاندره‌ئا: جا بۆچ؟ مه‌گه بیر و رای ئێمه راسته‌قینه‌یه‌کی سوروشتی نی‌یه؟
گالیله: به‌ڵام قاغه‌یان کردووه. سه‌باره‌ت به‌م مه‌سه‌له گرینگ ئه‌وه‌یه که ئێمه فیزیک‌زانه‌کان ئێستا که زۆر چت ده‌زانین که ناتووانین به باشی بیانسه‌لمێنین. ته‌نانه‌ت گریمانی کۆپێڕنیکی مه‌زن هێشتا نه‌سه‌لماوه و ته‌نیا گرتمانێکه. هاوێنه‌کان بده به من.
ئاندره‌ئا: پووڵه‌که‌ت به‌شی نه‌کرد. کۆته‌که‌ی خۆیشم بارمته دانا.
گالیله: زستان به بێ کۆت چ ده‌که‌ی؟ ( بێده‌نگی. گالیله هاوێنه‌کان به له‌ونێ که له‌سه‌ر کاغه‌ز کێشاویه‌تی داده‌نێ)
ئاندره‌ئا: گرتمان چی‌یه؟
گالیله: گرتمان یانی چتێ که پێیان وه‌هابێ درووسته، به‌ڵام بۆ سه‌لماندنی به‌ڵگه‌یه‌کیان نه‌بێت. ئه‌مه‌ی که ژنێ مه‌مکی ناوه‌ته ده‌م منداڵێ و شیری پێده‌دا و پاره‌یه‌کی لێ ناستێنێ، هه‌تا له نزییکه‌وه نه‌یبینین و نه‌سه‌لمێ وه‌ک گرتمانێک ده‌چێ. ئه‌ڵبه‌ت ئێمه چاومان زۆر که‌م بینایه.
ئه‌و پییره کۆنانه‌ی که هه‌زاران ساڵ خه‌ڵک بڕوایان پێ‌ی بووه، به‌ره‌و روخانن ده‌ڕۆن. ئێجگار زۆرن ئه‌و یاسایانه‌ی که خوازتێکی گرینگیان تیادا نه‌گونجاوه. که‌چی ئه‌م گریمانه نوێ‌یه به‌لانی که‌مه‌وه چه‌ند یاسایه‌کی هه‌یه که چاره‌سه‌رکه‌ری هه‌ندێ زۆر له ناله‌باری و ده‌گمه‌نیه‌کانه.
ئاندره‌ئا: له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یشدا ئێوه ئه‌م مه‌سه‌له‌تان بۆ من سه‌لماند.
گالیله: ته‌نیا سه‌لماندم که دنیا ده‌تووانێ وه‌ها بێت. تێده‌گه‌ی؟ گریمانێکی پڕ له گه‌شه‌یه و هیچ چتێ نایفه‌وتێنێ.
ئاندره‌ئا: ئاغه‌ی گالیله! من دڵم پێوه‌یه ببم به فیزیک‌زان.
گالیله: منیش دڵم پێوه‌یه چونکو له کاری ئێمه‌دا ئێجگار چتی ئاڵۆزاو هه‌یه و ده‌بێ هه‌موویشی بکرێنه‌وه( ده‌چێته پێش ده‌لاقه‌که و به هاوێنه‌کان تماشای ده‌ره‌وه ده‌کات. ئه‌وه‌ی ده‌یبینێ تۆزێ سه‌رنجی راده‌کێشێ)ئاندره‌ئا. وه‌ره سه‌یر بکه.
ئاندره‌ئا: هه‌موو چتێ نزیک بووه‌ته‌وه. زه‌نگی کلیسه نزییکه‌وه بووه. ته‌نانه‌ت ووشه‌کانی سه‌ر دییواره‌کان ده‌خوێنمه‌وه. ئه‌وه‌تا. ئه‌و دێڕه نووسراوه: سپاس بۆ خوای مه‌زن که ...
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
04-05-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
ژینی گالیله ( 4 )
ژینی گالیله ( 4 )
دوو
گالیله پێک هێنراوێکی نوێ پێشکه‌ش به جه‌مهووری وێنیز ده‌کات.
پێویست ناکات که هه‌موو کارێکی پیاوێکی زانا و گه‌وره پسپۆڕانه و سه‌رنج راکێش و مه‌زن بێت. گالیله‌یش پیاوێک بوو زگ په‌روه‌ر. گوێڕاگرن و هه‌ر ئه‌وه‌ی که چۆنیه‌تی تێلێسکۆپتان بۆ ده‌رکه‌وت برۆکانتان لێک گرێ مه‌ده‌ن و روو تاڵ و ترش مه‌که‌ن.
مرۆڤه‌کان: گالیله- ساگرێدۆ-کاربه‌ده‌ست- ئه‌ندامانی شۆرای سه‌رۆکایه‌تی. ویرجینیا- لودویکۆ. میری وێنیز
دیمه‌ن: تالاری گه‌وره‌ی وێنیز که به سه‌ر زه‌ریادا ده‌ڕوانێ. ئه‌ندامانی شۆرای سه‌رۆکایه‌تی و میری وێنیز دانیشتوون. ساگرێدۆی هاڤه‌ڵی گالیله له لایه‌کی شانۆ راوه‌ستاوه. ویرجینیا گالیله‌ی پانگزه ساڵه باڵنجێکی پێ‌یه و لووله‌ی دوور بینێ به درێژایی نیو گه‌ز له سه‌ر باڵنجه‌که‌یه. گالیله له سه‌ر سه‌کۆیێ راوه‌ستاوه. له پشت سه‌ر گالیله‌وه پایه‌ی تایبه‌تی دووربین دانراوه. فێدێرزۆنی‌ی هاوێنه دروست‌که‌ر خه‌ریکی رێک و پێک کردنیه‌تی.
کات: پاش‌نیوه‌ڕۆ.
گالیله: میرم! به‌ڕێزان! ئه‌ز مامۆستای بیرکاری له زانستگه‌ی پادوای ئێوه‌دا، و هه‌ر وه‌ها به نێوی سه‌رۆکی زه‌ڕادخانه‌ی بێ وێنه‌ی ئێوه، هه‌موو کاتێ به ئه‌رکی سه‌ر شانی خۆمم زانیوه که هه‌موو تووانام له رێگه‌ی فێر کردنا به کار ببه‌م. هه‌ر وه‌ها له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یشدا ، به پێک هێنانی چتی باش و به‌هره‌دار، به‌هره‌ی ئێجگار بۆ جه‌مهووری وێنیز ده‌س بخه‌م. جێ‌ی شانازی منه که ئه‌مڕۆ ده‌زگایه‌کی به ته‌واو مانا نوێ به خزمه‌تتان پێشکه‌ش بکه‌م. دووربین یان تێلێسکۆپی من که له زه‌ڕادخانه‌ی به ناوبانگی ئێوه و له سه‌ر بناخه‌ی پته‌وی زانست و قه‌یرنان له یاسای رێک و پێکی شه‌رعی مه‌سێحیه‌ت پێکهاتووه، به دروستی‌ی به‌ره‌ی حه‌فده ساڵ لێکۆڵینه‌وه‌ی بێ پشووی ئه‌م خزمه‌تکاره‌ی خۆتانه( گالیله له سه‌ر سه‌کۆ دێته خوار و له لای ساگرێدۆوه راده‌وستێ. چه‌پڵه‌ی بۆ لێده‌ده‌ن. گالیله کڕنۆش ده‌بات و سپاسی خۆی ده‌ر ده‌بڕێ.)
گالیله: ( نزم به ساگرێدۆ) ده‌رفه‌تی ئازیز چۆن بێ بایه‌خ ده‌فه‌وتێ. ئه‌م کارانه هۆی سه‌ر ئێشانه.
ساگرێدۆ: ( نزم) به‌ڵکوو بتووانی قه‌رزی قه‌ساو بده‌یته‌وه‌ی دۆستی ئازیز.
گالیله: به‌ڵێ. به‌لانی که‌مه‌وه پووڵی ده‌س ئه‌وان ده‌که‌وێ( دیسان کڕنۆش ده‌بات)
کاربه‌ده‌ست: ( ده‌ڕواته سه‌ر سه‌کۆکه) میرم! به‌ڕێزان! دیسان لاپه‌ڕه‌یه‌کی‌تر له لاپه‌ڕه زێڕینه‌کانی په‌ڕتووکی مه‌زنی هونه‌ر به ده‌ست وێنیزیه‌کان نووسرا و ره‌ش کرایه‌وه.( چه‌پڵه‌ی هێمن) ئێستا بلیمه‌تێ که ناوبانگی له دنیادا زڕاوه، ده‌زگایه‌ک به ئێوه و ته‌نێ به ئێوه‌ی به‌ڕێز پێشکه‌ش ده‌کات که نرخی ساو سه‌ودایی ، ئێجگاره و ده‌تووانن به خوازتی دڵی خۆتان و به‌و له‌ونه‌ی که بتانه‌وێ دروستی بکه‌ن و بینێرنه بازار( چه‌پڵه‌ی تووندتر) جگه له‌وه‌یش ئێمه به یارمه‌تی ئه‌م ده‌زگایه ده‌تووانین کاتی شه‌ڕ، له چۆنایه‌تی که‌شتیه‌کانی دوژمن تێبگه‌ین و دوو سه‌عات پێش له‌وه‌ی ئه‌وان مه ببینن، ئێمه ئه‌وان به‌دی بکه‌ین.( چه‌پڵه‌ی تووندتر) ئێستایش میرم! به‌ڕێزان! مامۆستا گالیله تکای ئه‌وه‌ی لێتانه که ئه‌م پێکهێنراوه له ده‌س کیژه جووانه‌که‌ی وه‌ربگرن.( مامۆستا، ویرجینیا ده‌ڕواته پێش، سه‌ری به نیشانه‌ی رێز دانان داده‌نه‌وێنێ. دووربینه‌که ده‌دات به کاربه‌ده‌ست و کاربه‌ده‌ست ده‌یدا به فێدێزرۆنی. فێدێزرۆنی دووربینه‌که له‌سه‌ر پایه‌که‌ی رێک ده‌کات. میر و ئه‌ندامان ده‌چنه سه‌ر سه‌کۆکه و له دووربینه‌که‌وه ده‌ڕوانن)
گالیله: ( ئێجگار نزم) ناتووانم بڕیار بده‌م که تا کۆتایی ئه‌م کایه قۆڕه به‌رگه بگرم. ئه‌مانه وه‌ها ده‌زانن که دیسان ئه‌سپاب بازییه‌کی به‌نرخیان ده‌س که‌وتووه. به‌ڵام ئه‌م دوور نوێنه ئێجگار نرخی له‌مانه زیاتره. دوێنێ‌شه‌و بارته‌قای مانگم پێ پێوا.
ساگرێدۆ: چیت دیت؟
گالیله: دیتم که مانگ رووناکیه‌که‌ی هی خۆی نی‌یه.
ساگرێدۆ: چیت ووت؟
یه‌کێ له ئه‌ندامان: ئاغه‌ی گالیله، قه‌ڵای سانتاڕۆزیتا ده‌بینم. له‌وێدا ، له ناو به‌له‌مێکدا دوو که‌س خه‌ریکی نان خواردنن. ماسی ده‌برژێنن. ده‌می مرۆڤ پڕ ده‌بێ له ئاو.
گالیله: ده‌یبیسی؟ ئه‌ستێره‌ناسین هه‌زاران ساڵه که ساوایه. بۆ؟ بۆ ئه‌وه‌ی که ئه‌ستێره‌ناسه‌کان دوور نوێنیان نه‌بووه.
یه‌کێ له ئه‌ندامان: ئاغه‌ی گالیله.
ساگرێدۆ: له‌گه‌ڵ تۆیانه.
یه‌کێ له ئه‌ندامان: ده‌بێ به ژنه‌کانم بڵێم ئیتر له‌سه‌ر بانیجه خۆیان نه‌شۆن.
گالیله: ده‌زانی کاکه‌شان له چی پێکهاتووه؟
ساگرێدۆ: نا.
گالیله: به‌ڵام من ده‌زانم.
یه‌کێ له ئه‌ندامان: مامۆستا. چتێکی وه‌ها به حه‌واوه ده‌سککه ده‌کات.
( گالیله به نیسانه‌ی رێز سه‌ر داده‌نه‌وێنێ. لودویکۆ دێته ژوور.)
ویرجینیا: ( لودویکۆ ده‌بات بۆ لای بابی) بابه! لودویکۆ ئه‌یه‌وێ پیرۆزباییت پێ بڵێ.
لودویکۆ: ( ناڕه‌حه‌ت و په‌شێو) ته‌بریک عه‌رز ده‌که‌م، مامۆستا!
گالیله: من رێک و پێکترم کرد.
لودویکۆ: ئه‌ڵبه‌ت مامۆستا! من باش تێده‌گه‌م. له هوله‌ندا به‌رگه‌که‌ی سه‌وز بوو، ئێوه به‌رگی سوورتان بۆ هه‌ڵبژاردووه.
گالیله: ( روو ده‌کاته ساگرێدۆ) ته‌نانه‌ت وابزانم که بتووانم به‌م دوورنوێنه گریمانێکی تایبه‌ت بسه‌لمێنم.
ساگرێدۆ: ئاگات له خۆت بێ.
کاربه‌ده‌ست: گالیله! له‌وه ده‌چێ پانگسه‌د سککه‌که‌ت حه‌ڵاڵ کردبێ.
گالیله: ( بێ ئه‌وه‌ی بایه‌خ به‌و بدات) ئه‌ڵبه‌ت من خۆشم له قسه‌ی زڕ نایه‌ت.( میر که پیاوێکی قه‌ڵه‌وه‌یه له گالیله نزییک ده‌بێته‌وه و به له‌ونێکی ناله‌بار ده‌یه‌وێ له‌گه‌ڵ ئه‌ودا بدوێ)
کاربه‌ده‌ست: مامۆستا! میرم.( میر ده‌ستی گالیله ده‌گووشێ)
گالیله: به‌ڵێ! پانگسه‌د سککه، لێم رازین میرم؟!
میر: به داخه‌وه هه‌موو کاتێ ده‌بێ بیانووێک بۆ نوێنه‌ران داتاشین تاکوو بتووانین نان و ئاوێ به زانیاران و بلیمه‌تان بگه‌یه‌نین.
کاربه‌ده‌ست: له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یشدا ، هه‌گه وه‌ها نه‌بێ ئیدی هانده‌رێک نابێ.
میر: ( به پێکه‌نینه‌وه) ئێمه پێویستیمان به بیانووه( میر و کاربه‌ده‌ست گالیله ده‌به‌ن بۆ لای ئه‌ندامان و ئه‌وان ده‌وریان ده‌گرن، ویرجینیا لودویکۆ به ئه‌سپایی ده‌ڕۆنه ده‌ره‌وه)
ویرجینیا: باش تووانیم؟
لودویکۆ: به رای من ئێجگار باش بوو.
ویرجینیا: ئه‌ی چ دهڵێی؟
لودویکۆ: هیچ، هیچ ، به‌ڵکوو به‌رگی سه‌وزیش هه‌ر وه‌ها لێ‌ی بکاڵایه‌ته‌وه.
ویرجینیا: وه‌ها تێده‌گه‌م که هه‌موو له بابم دڵشاد و رازین.
لودویکۆ: منیش وه‌ها تێده‌گه‌م که به‌ره به‌ره زانست فێر بم.
سێ
10 ژانوویه‌ی 1610. گالیله به یارمه‌تی دوورنوێن، چتهایهکی له ئاسمان وه‌به‌ر چاو ده‌که‌وێ که سه‌لمێنه‌ری گریمانی کۆپێڕنیکن. دۆستی گالیله، ئاکامی سامناکی لێکۆڵینه‌وه‌کان و لێکۆڵێنه‌ره‌کان ده‌خاته وه بیر گالیله. به‌ڵام ئه‌و به بڕوای خۆ له‌گه‌ڵ عه‌قڵ و زانستی مرۆڤدا ده‌دوێ.
له ده‌ی ژانوویه‌ی 1960دا ، گالیله ئۆ گالیله‌ئی دیتی که ئاسمانێک له کارا نی‌یه.
مرۆڤه‌کان: ساگرێدۆ. گالیله. ئێساڕتی. کاربه‌ده‌ست. ویرجینیا.
دیمه‌ن: ژووره‌که‌ی گالیله له پادوادا. گالیله و ساگرێدۆ خۆیان پێچاوه‌ته دوو باڵتای ئه‌ستوور و له پشت دوورنوێنه‌که‌دا دانیشتوون.
کات: شه‌وه.
ساگرێدۆ: ( له دوورنوێنه‌که‌وه ده‌ڕوانێ و به ئه‌سپایی ده‌ڵێ) په‌راوێزی مانگی یه‌ک شه‌وه ته‌واو ناڕێک و بڕه بڕه‌یه. له ناوچه‌ی تاریکیدا، نزییک به په‌راوێزی روون، خاڵ خاڵی بڵێسه‌دار به‌دی ده‌کرێت. یه‌ک به دوای یه‌کا گه‌شه ده‌ستێنن، هه‌ر کام له‌م خاڵانه نووریان لێ ده‌بارێت و تیشکیان لێ بڵاو ده‌بێته‌وه. ئه‌وه‌تا، له‌وێدا خاڵه بڵێسه‌داره‌کان له‌گه‌ڵ ناوچه‌ی رووناکا تێکه‌ڵ ده‌بن.
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
04-05-2012
|
|
مدیر تاریخ و بخش فرهنگ و ادب کردی |
|
تاریخ عضویت: Aug 2009
محل سکونت: مهاباد
نوشته ها: 19,499
سپاسها: : 3,172
3,713 سپاس در 2,008 نوشته ایشان در یکماه اخیر
|
|
ژینی گالیله ( 5 )
ژینی گالیله ( 5 )
گالیله: بیر و رات سه‌باره‌ت به‌م خاڵه نریفه پژێنانه چی‌یه؟
ساگرێدۆ: پێم وابێ ته‌نێ خه‌یاڵ و گومانن.
گالیله: نه. راسته‌قینه‌ن. ئه‌مانه کێون.
ساگرێدۆ: ئه‌ویش له نێو ئه‌ستێره‌دا؟
گالیله: کێون و ئێجگاریش به‌رزن و هه‌تاو گوڵی ئالتوون ده‌دا له پرچی لووتکه‌یان. به‌ڵام داوێنیان هێشتا تارییکه. بڕوانه که رووناکایی له لووتکه‌کانه‌وه داده‌گه‌ڕێ و له ناو شیوه‌کانا بڵاو ده‌بێته‌وه.
ساگرێدۆ: به‌ڵام ئه‌مه، ئه‌ستێره‌ناسی دوو هه‌زار ساڵه ده‌فه‌وتێنێ.
گالیله: وه‌هایه. ئه‌وه‌ی تۆ ده‌یبینی جگه له من و تۆ هیچ مرۆڤێکی دی نه‌یدیوه.
ساگرێدۆ: به‌ڵام خۆ مانگ ، زه‌وی نی‌یه هه‌تا شیوودۆڵ و چاڵ و به‌رزی تێدا بێت. هه‌روه‌ک چۆن زه‌ویش ئه‌ستێره نی‌یه.
گالیله: مانگ ده‌تووانێت وه‌ک زه‌وی بێت و ده‌شکرێ زه‌وی ئه‌ستێره بێت. یه‌کێ له هه‌زاران ته‌نی ده‌ره‌کی کاکه‌شان و ده‌نکێ له خه‌رمان. جارێکی دیش بڕوانه. ئاخۆ کوتی تارییکی مانگ به ته‌واوی تارییکه؟
ساگرێدۆ: نا. ئێستا باش ورد بوومه‌وه و تریفه‌یه‌کی بێ تین ده‌بینم.
گالیله: ده‌ی ئه‌م تریفه هی کوێ‌یه؟
ساگرێدۆ: ه...م...؟
گالیله: هی زهوییه.
ساگرێدۆ: بێ مانایه. چۆن زه‌وی؟ ئه‌م ته‌نه سارده به‌م کێو و گۆله‌وه ده‌تووانێ رووناکی بڵاو بکاته‌وه؟
گالیله: هه‌ر وه‌ها که مانگ تریفه ده‌پژێنێ. چونکو هه‌ر دووکیان تیشکی خۆر وه‌ر ده‌گرن. له بۆ ئه‌وه‌یشه که هه‌ر دوویان ده‌دره‌وشن . ئێمه بۆ مانگ مینا مانگین بۆ خۆمان. مانگیش جارێ ئێمه به یه‌ک شه‌وه، جارێ به شه‌وی چوارده و هه‌ندێ جاریش هه‌ر نامانبینێ.
ساگرێدۆ: وه‌ها بێ مانگ و زه‌وی نابێ ته‌وفیریان ببێ.
گالیله: له‌وه ناچێ.
ساگرێدۆ: پێ بزانم ده ساڵ له‌مه‌و پێش بوو که پیاوێ له رۆما سووتێنرا. ناوی جیۆردانۆ بڕۆنۆ بوو و ئه‌ویش بیر و رای وه‌ها بوو. وه‌ها نی‌یه؟
گالیله: وه‌هایه و ئێستا ئێمه به چاوی خۆ ده‌بینین که زه‌وی و مانگ ته‌وفیرێکی ئه‌وتۆیان نی‌یه. ئه‌مڕۆ 10ی ژانوویه‌ی 1610 ، مرۆڤ له ده‌فته‌ری بیره‌وه‌ریه‌کانیدا ده‌نووسێ: ئاسمان فه‌وتا.
ساگرێدۆ: چه‌ند ترسناکه.
گالیله: چتێ ترم ده‌ست که‌وتووه که له‌مه پڕ مه‌ترسیتره( مادام ئێساڕتی دێته ژووره‌وه)
مادام ئێساڕتی: کاربه‌ده‌ستی زانستگه هاتووه بۆ لات.
کاربه‌ده‌ست: ( به په‌له خۆی به ژووره‌که‌دا ده‌کات) ببورن که ئێستا هاتووم. ده‌مه‌وێ ته‌نیا بین. ته‌نیا هه‌ردووکمان زۆر چاتره.
گالیله: پڕیۆلی ئازیز، هه‌ر چی‌یه من بیبیسم ساگرێدۆیش ده‌تووانێ بیبیسێت.
کاربه‌ده‌ست: به‌ڵام هاتوو پێتان خۆس نه‌بیت که ئه‌م ئاغه تێبگات. به‌داخه‌وه چتێکه که له‌گه‌ڵ عه‌قڵا یه‌ک ناگرنه‌وه.
گالیله: ساگرێدۆ لای من داهاتووه که زۆر چت ببینێ که له‌گه‌ڵ عه‌قڵا یه‌ک ناگرنه‌وه.
کاربه‌ده‌ست: ده‌ترسێم، ده‌ترسێم( ئیساره‌ت به دوورنوێنه‌که ده‌کات) ئه‌مه‌یش هه‌ر له‌و ده‌زگایه؟ ده‌تووانی به دڵنیایی فڕێ‌ی ده‌ی. به خۆڕاییش گرانه.
ساگرێدۆ: ( په‌شۆکاو دێت و ده‌چێت) چ دهڵێی؟
کاربه‌ده‌ست: ده‌زانن که ئه‌م دوورنوێنه که ئێوه به ناوی به‌ره‌ی حه‌فده ساڵ لێکۆڵینه‌وه ناسانتان چه‌ند زۆره؟ ده‌تووانی له هه‌ر کۆڵانێکی ئیتالیا، دانه‌یێ له‌مانه ، ئه‌ویش ئێجگار هه‌رزان بکڕی. دروست کراوی هوله‌نده. ئێستا که ئێمه قسه ده‌که‌ین که‌شتیه‌کی هوله‌ندی خه‌ریکی داگرتنی پانگسه‌د دانه له‌م دوورنوێنانه‌یه.
گالیله: به‌راستی؟
کاربه‌ده‌ست: من تێناگه‌م چۆن ئێوه وه‌ها له‌سه‌رخۆن؟
ساگرێدۆ: ئاخر ئیوه بۆ وه‌ها په‌شۆکاون؟ بهێڵن با پێتان بڵێم که مامۆستا هه‌ر به‌م دوورنوێنه چتهایهکی له کاکه‌شان ده‌ست خستووه که هه‌موو چتێ له ره‌گ و ریشه‌وه ده‌گۆڕێ.
گالیله: ( به پێکه‌نینه‌وه) پڕیۆلی! ده‌تووانن خۆتان له دوورنوێنه‌که‌وه چاوی لێ بکه‌ن.
کاربه‌ده‌ست: ده‌بهێڵن با پێتان بڵیم بۆ من هه‌ر ئه‌م ده‌س‌که‌وته به‌سه که بزانم ئه‌ز که‌سێکم که به هه‌زار درۆ و ده‌له‌سه تووانیم مزی ئاغه‌ی گالیله دوو به‌رانبه‌ر بکه‌م. هه‌موو نوێنه‌ران به ته‌ما بوون که چتێکیان ده‌س بکه‌وێ که جگه لێره له هیچ کوێ‌یه‌کی دی نه‌تووانن دروستی بکه‌ن. هه‌گه تا ئێستا ئه‌م باسه لای ئه‌وان نه‌درکابێ که کڵاو چوواته سه‌ریان ، ئه‌گینا ئه‌م لووله و له‌م درێژتر و زلتریش تاقه سککه‌یه‌ک ناهێنێ ، ئه‌وه سه‌یره( گالیله به ده‌نگی به‌رز پێده‌که‌نێ)
ساگرێدۆ: ئاغه‌ی پڕیۆلی ئازیز! دروسته که من ناتووانم سه‌باره‌ت به نرخی ئه‌م ده‌زگا له ساو سه‌ودادا بدوێم، به‌ڵام له پیتۆڵیدا ئه‌وه‌نده به نرخه که ...
کاربه‌ده‌ست: پیتۆڵی؟ ئاغه‌ی گالیله بیرکاره، ئه‌و کاری به پیتۆڵی چی‌یه؟ بڕوانن ئاگه‌ی گالیله! ئێوه له‌مه‌و پێش ترومپای باشتان دروست کرد و ئێستایش هه‌موو له ده‌س تروومپاکانتان رازین. ده‌ی من ناڵێم ، خۆتان بڵێن، چۆن ته‌مایه‌ری کاری وه‌ها بم؟
گالیله: راوه‌سته پڕیۆلی! وه‌ها به په‌له بۆ کوێ؟ رێگای زه‌ریاکان ئێستایش درێژ و پڕ له مه‌ترسین. ئێستا من به یارمه‌تی ئه‌م دوورنوێنه ده‌تووانم ئه‌و ئه‌ستێرانه ببینم که هات و چۆیان رێک و پێکه و ... به یارمه‌تی نه‌خشه‌ی نوێ ده‌تووانین میلیۆنه‌ها سککه له کاری هات و چۆی زه‌ریاییدا پاشه‌که‌وت بخه‌ین.
کاربه‌ده‌ست: ده‌ست هه‌ڵگره. له‌م ووتانه‌م ئێجگار بیستووه، به پاداشی ئه‌و گشته ره‌نجه‌ی من، منو کرده به دار ده‌ستی ئه‌و خه‌ڵکه . له‌مه به دوا خه‌ڵک چ ده‌ڵێن؟ کاربه‌ده‌ستێکی هه‌ره پایه به‌رزی زانستگه به دوورنوێنی کڵاوی سه‌رچوو. ئێوه مافی خۆتانه پێبکه‌نن، چون به پانگسه‌د سککه‌ی خۆتان گه‌یشتن، به‌ڵام ئه‌ز، به ناوی پیاوێکی به شه‌ره‌ف پێتان ده‌ڵێم که ئێجگار رقم لێتانه!( به توڕه‌ییه‌وه ده‌ڕواته ده‌ره‌وه و درگاکه ئێجگار توون پێوه ده‌دات)
گالیله: کاتێ رقی لێمه زیاتر خۆشم ده‌وێ. بیستت؟ کاتێ نه‌کرێ باش پاره چنگ خات و ساد و سه‌ودای گه‌رم رێ خات رقی هه‌ڵده‌ستێ.
ساگرێدۆ: تۆ چتێکت سه‌باره‌ت به دوورنوێنه هوله‌ندییه‌کان ده‌زانی؟
گالیله: که‌م و کورتێکم بیستبوو. به‌ڵام دوورنوێنه‌که‌ی من هه‌زار به‌وان دێنێ. کاتی به سه‌ر مرۆڤه‌وه راده‌وه‌ستن چۆن مرۆڤ ده‌تووانێ کار بکات؟ جگه له‌وه‌یش ، ویرجینیا جیازی ده‌وێ. مێشکیشی باش کار ناکات. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یشدا من ده‌مه‌وێ په‌ڕتووک بکڕم، ئه‌ویش نه ته‌نیا په‌ڕتووکی فیزیک. ئێجگاریس نه‌وسنم. کاتێ چێشتێکی چه‌ور و گه‌رم ده‌خۆم بیری نوێ له مێشکما هاژه‌ی دێت. چ رۆژگارێ، ته‌نانه‌ت به قه‌د گاریه‌چیه‌کانیش مزم پێ ناده‌ن، پووڵی مشتێ زووخاڵ بۆ دوو وانه‌ی بیرکاری. تازه پانگسه‌د سککه‌م له چنگ ده‌رهێناون، به‌ڵام ، هێشتا قه‌رزارم . هێشتا قه‌رزی بیست ساڵ له‌مه‌وپێش له سه‌رمه. ئه‌گه‌ر پێنج ساڵ ده‌رفه‌تم ببووایه‌ت و به پێ‌ی خوازتی خۆم له چت ورد ببوومایه‌ته‌وه هه‌موو چتێکم ده‌سه‌لماند ئێستا ئیزن بده چتێ‌ترت پێ نیشان بده‌م.
ساگرێدۆ: ( به ترسه‌وه له دوورنوێنه‌که نزییک ده‌بێته‌وه) گالیله! پێم وابێ ئێجگار ده‌ترسم.
گالیله: ئێستا ده‌مه‌وێ په‌ڵه هه‌ورێکی روون و چه‌رمووی کاکه‌شانت پێ نیشان بده‌م . بڵێ بزانم، له چی پێکهاتووه؟
ساگرێدۆ: ئه‌ستێره‌یه. بێ کۆتایی...
گالیله: ته‌نێ له لایه‌ک زیات له پانگسه‌د ئه‌ستێره‌ی خۆگر و نه‌گۆڕ کۆ بوونه‌ته‌وه. هه‌موو ئه‌مانه هه‌ر کام بۆ خۆیان جیهانێکن. بێ تاوان چوو به ده‌ست بیر پشکنینه‌وه. ئه‌و مرۆڤه زانایه ئه‌م ئه‌ستێرانه‌ی نه‌دیتبوو به‌ڵام چاوه‌نواڕی ده‌کردن.
منبع :
شانۆ 13
__________________
شاره که م , به ندی دلم , ئه ی باغی مه ن
ره وره وه ی ساوایه تیم , سابلاغی مه ن
دل به هیوات لیده دا , لانکی دلی
تو له وه رزی یادی مه ن دا , سه رچلی
خالید حسامی( هیدی )
|
|
کاربران در حال دیدن موضوع: 1 نفر (0 عضو و 1 مهمان)
|
|
|
مجوز های ارسال و ویرایش
|
شما نمیتوانید موضوع جدیدی ارسال کنید
شما امکان ارسال پاسخ را ندارید
شما نمیتوانید فایل پیوست در پست خود ضمیمه کنید
شما نمیتوانید پست های خود را ویرایش کنید
اچ تی ام ال غیر فعال می باشد
|
|
|
اکنون ساعت 02:33 AM برپایه ساعت جهانی (GMT - گرینویچ) +3.5 می باشد.
|
حالت خطی
